Đã ở vào tuổi xưa nay hiếm nhưng PGS.TS, NGƯT Nguyễn Thừa Hỷ vẫn miệt mài với từng trang sách về Hà Nội – mảnh đất ông một đời gắn bó. Với nhiều công trình nghiên cứu mẫu mực về Thăng Long – Hà Nội trên các lĩnh vực kinh tế – xã hội, văn hóa – lịch sử, PGS.TS, NGƯT Nguyễn Thừa Hỷ được vinh danh Công dân Thủ đô ưu tú và nhận Giải thưởng Lớn – Vì tình yêu Hà Nội của Giải thưởng Bùi Xuân Phái năm 2019.
PGS.TS, NGƯT Nguyễn Thừa Hỷ sinh năm 1937, cha ông là người làng Hạ Đình (nay thuộc quận Thanh Xuân) và mẹ người làng La Phù (Hà Tây cũ). Có lẽ sự giao hòa của hai vùng văn hóa lâu đời quê cha và mẹ đã hình thành nên nhân cách, nếp sống thanh lịch, bình dị trong ông. Tốt nghiệp trường phổ thông Nguyễn Trãi, một trong ba trường cấp ba danh giá nhất Hà Nội thời bấy giờ, chàng thanh niên Nguyễn Thừa Hỷ trở thành sinh viên khóa I Khoa Lịch sử, Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội. Sau khi tốt nghiệp, ông được điều động giảng dạy Sử phổ thông ở huyện Lý Nhân, tỉnh Hà Nam. Mãi tới năm 1990, ông mới về giảng dạy bộ môn Lịch sử Việt Nam cổ – trung đại tại Khoa Lịch sử, trường Đại học Tổng hợp Hà Nội (nay là Đại học Khoa học xã hội và nhân văn) theo lời mời của GS Phan Huy Lê là Chủ nhiệm bộ môn lúc đó.
Từ những năm 80, vừa giảng dạy, ông vừa làm nghiên cứu sinh. Ông đã chọn Hà Nội – nơi sinh ra và lớn lên, làm đối tượng nghiên cứu. Năm 1984, luận án “Thăng Long – Hà Nội thế kỉ XVII-XVIII-XIX: Kết cấu kinh tế – xã hội của một đô thị trung đại” của ông được đưa ra bảo vệ, đây là một trong số ít những luận án tiến sĩ đầu tiên của Khoa Lịch sử. Đến năm 1993, công trình này được xuất bản thành sách và cho đến nay đã trở thành cuốn sách không thể thiếu trong nghiên cứu, giảng dạy về Thăng Long – Hà Nội.
Dành cả cuộc đời cần mẫn bên những trang viết, PGS.TS, NGƯT Nguyễn Thừa Hỷ đã cho ra đời hơn 10 cuốn sách nghiên cứu sâu về Hà Nội trải dài qua nhiều thế kỉ và sâu rộng trên các lĩnh vực từ kinh tế – xã hội đến lịch sử – văn hóa, tiêu biểu như: “Kinh tế – xã hội đô thị Thăng Long – Hà Nội thế kỉ XVII, XVIII, XIX” (2010); “Tư liệu văn hiến Thăng Long – Hà Nội: Tuyển tập tư liệu phương Tây” (2010); “Văn hóa Việt Nam truyền thống, một góc nhìn” (2011); “Lịch sử và văn hóa Việt Nam từ góc nhìn đổi mới” (2018); “Thăng Long – Hà Nội trong mắt một người Hà Nội” (2018)… Trong đó, Kinh tế – xã hội đô thị Thăng Long – Hà Nội thế kỷ XVII, XVIII, XIX đã được trao Giải thưởng Nhà nước về khoa học và công nghệ năm 2012. Ông cũng là dịch giả của một số tác phẩm nổi tiếng như: “Một chuyến du hành đến xứ Nam Hà” (J.Barrow), “Những người châu Âu ở nước An Nam” (Ch.Maybon)…
Chủ tịch UBND TP Hà Nội Nguyễn Đức Chung và Tổng Giám đốc Thông tấn xã Việt Nam Nguyễn Đức Lợi trao Giải thưởng Lớn – Vì tình yêu Hà Nội cho PGS.TS, NGƯT Nguyễn Thừa Hỷ (giữa), tại Lễ trao giải thưởng Bùi Xuân Phái – Vì tình yêu Hà Nội lần thứ 12 năm 2019.
Trong những cuốn sách của PGS.TS, NGƯT Nguyễn Thừa Hỷ, dù trên phương diện khoa học, Hà Nội luôn gần gũi và chân thật. Một mảnh đất ưu tú với nhiều giá trị vô giá với những nét đẹp văn hóa dân gian, bề dày truyền thống lịch sử, cốt cách của người Tràng An. Cùng với đó là những nghiên cứu về kinh tế – xã hội là nền tảng của sự phát triển đô thị Thăng Long – Hà Nội xưa và nay. Bên cạnh sự phát triển, cũng là sự nhìn nhận khách quan những nguyên nhân của tình trạng còn trì trệ, lạc hậu và làm thế nào để Hà Nội phát triển bền vững, đồng bộ và tương xứng, sánh ngang với đô thị các nước phát triển trong khu vực và thế giới. Tất cả xuất phát từ tình yêu Hà Nội của một người Hà Nội và luôn trăn trở với Hà Nội…
Đã tròn tám mươi ba tuổi, gần hai mươi năm phải di chuyển bằng xe lăn, nhưng PGS.TS, NGƯT Nguyễn Thừa Hỷ vẫn vô cùng minh mẫn và nhiệt huyết. Ông sử dụng máy vi tính, smartphone để tra cứu thông tin từ mạng internet vô cùng thành thạo. Nhiều năm nay, ông còn hướng dẫn làm luận án cho nhiều nghiên cứu sinh. PGS.TS, NGƯT Nguyễn Thừa Hỷ mong muốn truyền lửa, lan tỏa tình yêu Hà Nội đến thế hệ trẻ để họ tiếp nối, khai phá, lưu giữ và bồi đắp thêm những giá trị văn hóa, lịch sử Thăng Long – Hà Nội.
Với những cống hiến to lớn trong sự nghiệp giáo dục cũng như nghiên cứu lịch sử, khoa học, PGS.TS Nguyễn Thừa Hỷ đã được tặng thưởng danh hiệu Nhà giáo Ưu tú, Huân chương Lao động hạng Ba vào năm 2003 và Bằng khen của Thủ tướng Chính phủ năm 2011. Ông nhận Giải thưởng lớn – Vì tình yêu Hà Nội của Giải thưởng Bùi Xuân Phái – Vì tình yêu Hà Nội lần thứ 12 và danh hiệu Công dân Thủ đô ưu tú năm 2019.
Ngân Hà