Năm 2019 nghề làm Cốm Mễ Trì ( phường Mễ Trì, quận Nam Từ Liêm) được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia đã mang lại niềm vinh dự, tự hào lớn cho người dân nơi đây.
Lúa nếp non là nguyên liệu để làm ra những hạt cốm ở Mễ Trì.
Nghề làm cốm ở làng Mễ Trì đến nay có bề dày lịch sử hơn một thế kỷ. Trong làng có 2 thôn (thôn Thượng và thôn Hạ) có gần 100 hộ gia đình theo nghề làm cốm. Nguyên liệu làm cốm là hạt lúa nếp. Có nhiều loại lúa nếp có thể làm cốm như lúa nếp lương phượng, lúa nếp thơm, nếp tan, nếp quýt, nếp cái hoa vàng… . Để làm ra những hạt cốm ngon, dẻo thơm, nguyên liệu thóc phải chọn kỹ, rồi cho vào chảo rang chín, sau đó giã, sàng sảy nhiều lần. Khi rang hạt thóc phải đạt độ dẻo, dai, vừa đẹp lại không bị sống, không bị vụn. Thời gian rang thường mất khoảng 1h45 phút mới được một mẻ. Mỗi mẻ rang từ 17 đến 18 kg. Công đoạn giã đòi hỏi sao cho hạt cốm vừa mỏng vừa tơi, hạt cốm vẫn giữ nguyên, không bị vụn. Tỷ lệ 10 kg thóc thì được 1,6 – 1,7 kg cốm.
Công đoạn rang lúa non.
Cốm và các sản phẩm từ cốm Mễ Trì.
Đến nay, sau bao thăng trầm, nghề làm cốm ở Mễ Trì đã có nhiều đổi thay. Xưa kia, mỗi năm dân làng chỉ làm cốm vào vụ mùa (tức là vào mùa Thu) thì nay họ làm cốm quanh năm.. Thay vì làm cốm hoàn toàn thủ công, thì nay các hộ trong làng đã áp dụng máy móc, cơ giới hóa vào các khâu làm cốm, giúp tiết kiệm thời gian, giảm chi phí sản xuất, nhưng vẫn đảm bảo chất lượng. Trước kia làm cốm thủ công phải mất nhiều công đoạn, cần nhiều người. Ngày nay dân làng làm chủ yếu bằng máy móc như máy rang, máy xay, máy giã … Dùng máy thì giảm được sức lao động, ra sản phẩm nhiều mà vẫn thơm ngon bình thường. Không như trước đây chỉ có cốm, bây giờ sản phẩm từ cốm cũng đa dạng, phong phú theo thị hiếu người tiêu dùng như chả cốm, xôi cốm, giò cốm, bánh cốm…
Khác với các nơi khác, cốm Mễ Trì hoàn toàn là cốm mộc, không pha màu, ăn thơm ngon, mềm dẻo, bùi. Những hạt cốm đến tay người mua được gói tỉ mỉ bằng lá sen, rồi buộc lại bằng những cọng rơm còn xanh trông rất đẹp mắt. Lá sen tượng trưng cho sự thanh khiết và mùi thơm của lá sen hòa quyện với hương của cốm tạo nên hương vị đặc biệt hơn cho sản vật này.
Người dân làng Mễ Trì rất tự hào khi từng được Tổng thống Mỹ tới thăm. Trong chuyến thăm chính thức Việt Nam tháng 5/2016, Tổng thống Mỹ Barck Obama trước khi rời Hà Nội có ghé thăm làng Mễ Trì. Năm 2018, khi diễn ra Hội nghị thượng đỉnh Mỹ – Triều, các sản phẩm cốm tươi, xôi cốm, chả cốm của Mễ Trì được trưng bày giới thiệu tại các khu vực như Trung tâm Hội nghị quốc gia, Trung tâm báo chí để du khách nước ngoài thưởng thức.
Cốm Mễ Trì là đặc sản không riêng gì của làng Mễ Trì mà còn là đặc sản của đất Hà thành. Với truyền thống lâu đời, nghề cốm Mễ Trì ngày nay vẫn còn giữ được nguyên vẹn bí quyết làm cốm mà không nơi nào có được. Cốm Mễ Trì giờ đây đã được khẳng định và góp mặt vào danh sách ẩm thực không thể thiếu của văn hóa ẩm thực Việt Nam, trở thành một thứ quà tao nhã nức tiếng gần xa.
Ngọc Anh
Theo Trung tâm Thông tin Triển lãm