Tìm giải pháp thích ứng an toàn, linh hoạt với tình hình mới, từng bước nâng cao hiệu quả việc phát huy các giá trị di sản

Tại buổi tọa đàm đã nghe nhiều ý kiến phát biểu của các nhà quản lý, chuyên gia văn hóa, đại diện các bảo tàng, di tích, tổ chức lữ hành… đóng góp các ý kiến, chia sẻ kinh nghiệm vượt qua khó khăn biến những thách thức hiện nay thành cơ hội để xây dựng những sản phẩm phù hợp với điều kiện cụ thể của từng đơn vị; chia sẻ kinh nghiệm nhằm xây dựng các sản phẩm văn hóa của cá bảo tàng, di tích hiện nay từ lý luận đến thực tiễn, từ cơ chế chính sách, xã hội hóa, sử dụng công nghệ, nguồn nhân lực, truyền thông… Các ý kiến cũng đã đề cập đến các vấn đề liên kết, phối hợp giữa các bảo tàng, di tích với các đơn vị doanh nghiệp, công ty du lịch,… nhằm huy động các nguồn lực vượt qua khó khan, tạo nên sự phát triển bền vững cho các đơn vị trong thời gian tới. Ngoài ra, tại tọa đàm, các bảo tàng di tích cũng đề cập đến các vướng mắc trong cơ chế chính sách, đặc biệt liên quan đến câu chuyện xã hội hóa, đồng thời mong muốn được tháo gỡ, tạo hành lang pháp lý an toàn, thông thoáng, phát huy được khả năng sáng tạo.

Đa dạng hóa các sản phẩm du lịch
Dịch Covid-19 tác động tới mọi ngành nghề, lĩnh vực trong xã hội và các hoạt động quảng bá di sản, dịch vụ du lịch văn hóa cũng không nằm ngoài những ảnh hưởng đó. Để kịp thời thích nghi, nhiều bảo tàng, di tích trên địa bàn Thủ đô đã nhanh chóng khắc phục khó khăn, thay đổi phương thức tiếp cận công chúng cũng như có những sản phẩm văn hóa phù hợp để thích ứng với tình hình mới, đáp ứng nhu cầu, thị hiếu khách tham quan, du lịch. Trong đó việc tăng cường ứng dụng công nghệ, đa dạng hóa sản phẩm đặc thù, đề cao tính trải nghiệm tạo… được các bảo tàng, di tích chú trọng thực hiện. Có thể kể đến, Bảo tàng Phụ nữ Việt Nam, Bảo tàng lịch sử quốc gia, Di tích Nhà tù Hỏa Lò… nhanh chóng xây dựng các tour tham quan online thu ngắn khoảng cách giữa điểm đến với du khách; Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam thay vì chờ công chúng tìm đến, đã chủ động mang sản phẩm văn hóa tới các trường học…
Trưởng Ban quản lý Di tích Nhà tù Hỏa Lò Nguyễn Thị Bích Thủy chia sẻ, với việc xây dựng các tour Đêm Thiêng liêng là bước đầu của Hỏa Lò nhằm đưa lại cho mọi người tình yêu lịch sử Việt Nam. Tuy vậy, trước đại dịch Covid-19, di tích phải đóng cửa, nguồn thu sụt giảm, di tích buộc phải cắt giảm các hợp đồng. Do đó, hiện nay nguồn lực con người là một trong những khó khăn của đơn vị. Hướng của tiếp theo của Hỏa Lò là vẫn tiếp tục triển khai 3 Đêm Thiêng liêng; đồng thời cũng tính đến xây dựng Đêm Thiêng liêng đặc biệt dành cho cả du khách Việt và nước ngoài trải nghiệm mà ko cần đến người dẫn. Cùng với đó, tại các trưng bày chuyên đề, di tích Nhà tù Hỏa Lò cũng tổ chức không gian trưng bày kết hợp với hoạt họa, phục dựng lại các không gian sinh hoạt của người lính, của các tù nhân…; Mỗi trưng bày sẽ tạo 1 điểm nhấn tùy theo nội dung thực hiện. Bên cạnh đó, bà Nguyễn Thị Bích Thủy cũng nhấn mạnh đến tầm quan trọng của sự liên kết, phối hợp với các đơn vị lữ hành tạo nên thành công của Đêm Thiêng liêng.

Phó Trưởng phòng Trưng bày, Truyền thông công chúng Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam An Thu Trà cho biết: “Trong bối cảnh dịch bệnh, Bảo tàng xác định đối tượng khách tiềm năng là các nhóm nhỏ, các gia đình nên tập trung xây dựng các sản phẩm dành cho nhóm đối tượng này, như: Làm nông dân bắt cá dưới suối nhân tạo, tổ chức các hoạt động tìm hiểu văn hóa truyền thống… hay chủ động đưa hoạt động đến trường học thay vì đợi các trường đưa học sinh tới. Do vận dụng sáng tạo nên trong hai ngày cuối tuần qua, Bảo tàng Dân tộc học đón được 500 khách tới tham quan, trải nghiệm, dù không nhiều nhưng là con số ý nghĩa trong thời gian này.
Còn theo Giám đốc Trung tâm Hoạt động Văn hóa Văn Miếu – Quốc Tử Giám Lê Xuân Kiêu, cùng với việc phục dựng Phương Đình tại gò Kim Châu, Trung tâm lên ý tưởng đề xuất triển khai phố đi bộ tại phố Văn Miếu và phố Quốc Tử Giám vào dịp cuối tuần, đưa khu vực này thành không gian văn hóa, có hệ sinh thái gồm rất nhiều hoạt động văn hóa liên quan đến Văn Miếu – Quốc Tử Giám. Đặc biệt, Trung tâm đang xúc tiến xây dựng tour du lịch đêm nhằm khai thác vẻ đẹp Văn Miếu – Quốc Tử Giám về đêm, áp dụng công nghệ 3D Mapping để kể câu chuyện về đạo học Việt Nam. Nếu sản phẩm này hoàn thành sẽ cùng với sản phẩm đêm của di tích Nhà tù Hỏa Lò và Hoàng thành Thăng Long tạo ra sự độc đáo cho sản phẩm du lịch Hà Nội.

Xây dựng sản phẩm dựa trên nhu cầu, thị hiếu khách hàng
Qua Tọa đàm, có thể thấy ứng dụng công nghệ đang là giải pháp được nhiều đơn vị cân nhắc, triển khai, coi đây là xu thế tất yếu nhằm thu hút du khách trong thời điểm dịch Covid-19 còn nhiều diễn biến phức tạp, có nguy cơ kéo dài. Nhưng đó cũng là bài toán để các điểm đến cân nhắc, lựa chọn do công nghệ luôn thay đổi theo thời gian, cần được cập nhật thường xuyên nếu không sẽ dễ bị tụt hậu. Theo Phó Chủ tịch Hội lữ hành Hà Nội Lê Thanh Thảo, công nghệ là giải pháp để đa dạng hóa sản phẩm, tăng sức hấp dẫn cho điểm đến nhưng dòng sản phẩm chủ lực của các điểm đến di sản vẫn cần phải là những tour tham quan thực tế với những cảm nhận, trải nghiệm trực tiếp. “Các điểm đến cần chủ động thông tin, trao đổi, quảng bá về những sản phẩm mới, giúp các đơn vị lữ hành dễ dàng tiếp cận, từ đó xây dựng những tour tuyến phù hợp, chất lượng, nâng tầm hoạt động tham quan, trải nghiệm cho du khách”.

Phó Chủ tịch Hội di sản văn hóa Việt Nam Lê Thị Minh Lý nêu, sản phẩm văn hóa cần được xác định đối tượng phục vụ, mở rộng hơn về đối tượng, nhưng trước hết là phải phục vụ tốt và thu hút cộng đồng tại địa phương. Các đơn vị cần xây dựng sản phẩm dựa trên nhu cầu, thị hiếu khách hàng thay vì có gì, dùng đó. Bên cạnh đó, công nghệ thông tin, dù nhiều lợi thế, vẫn chỉ nên được coi là phương tiện, phục vụ tri thức sáng tạo. Do vậy, cần chú trọng đào tạo, bồi dưỡng lực lượng để từ đó có những sản phẩm ưng ý, không chỉ giúp kích cầu du lịch mà còn bảo đảm mục tiêu quảng bá, tôn vinh di sản.
Dịch Covid-19 tác động mạnh đến việc đón khách của các bảo tàng, di tích nhưng nếu các đơn vị biến nguy thành cơ thì đó cũng là cơ hội để bảo tàng, di tích thay đổi hình ảnh, tạo tiền đề phát triển bền vững sau giai đoạn hậu Covid-19, Phó Cục trưởng Cục Di sản văn hóa, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Phạm Định Phong cho rằng các bảo tàng, di tích cần thay đổi tư duy trong hoạt động; coi trọng việc xây dựng cơ sở dữ liệu số; nghiên cứu nhu cầu tham quan của khách theo từng giai đoạn; xác định các sản phẩm phù hợp trong phạm vi bảo tàng, di tích để thu hút khách; tập trung đào tạo chuyên môn cho cán bộ. Khi áp dụng công nghệ 4.0, các bảo tàng, di tích cần nghiên cứu các đơn vị đi trước đã có thành công bước đầu để học tập, áp dụng; tránh trường hợp vừa áp dụng xong công nghệ lại lạc hậu.

Tô Nga