Hướng đi phát triển bền vững cho làng nghề truyền thống

Nghề dệt lụa ở Vạn Phúc (quận Hà Đông, Hà Nội) từ lâu đã nổi tiếng bởi nét tài hoa của những nghệ nhân làng nghề. Bao đời nay, lụa Vạn Phúc chỉ sử dụng chất liệu tơ tằm truyền thống, do bàn tay của người lao động tạo nên. Điều đáng quý là các sản phẩm ở đây được làm từ nguyên liệu tự nhiên, có nhiều ưu điểm khác hẳn với các sản phẩm trôi nổi trên thị trường.

Một số cơ sở sản xuất kết hợp mô hình kinh doanh và cho du khách tới tham quan, trải nghiệm quy trình làm ra sản phẩm

Hiện làng lụa Vạn Phúc có khoảng 300 hộ dệt, kinh doanh mặt hàng lụa tơ tằm. Để phục vụ khách du lịch, các gian hàng trong khu phố Lụa được sắp xếp gọn gàng, đẹp mắt. Các gian hàng trưng bày nhiều sản phẩm mới, các mẫu thiết kế thời trang, các mặt hàng thủ công mỹ nghệ làm từ lụa đa dạng nhằm đáp ứng nhu cầu của du khách.

Không chỉ tổ chức tốt hoạt động sản xuất kinh doanh mà làng lụa Vạn Phúc còn gắn kết với du lịch, dịch vụ. Ngày nay, ngoài việc kinh doanh các sản phẩm làm từ lụa, các cơ sở sản xuất còn kết hợp mô hình cho du khách tới tham quan, trải nghiệm quy trình làm ra sản phẩm, giúp khách hàng thấy được giá trị chất lượng của sản phẩm lụa nơi đây để yên tâm lựa chọn mua sắm.

Nhằm mang đến một môi trường du lịch cộng đồng thân thiện, gần gũi, phường Vạn Phúc thường xuyên tuyên truyền, tổ chức tập huấn về giao tiếp ứng xử cho người dân. Các hộ dân mở cửa hàng trên tuyến phố lụa phải đăng ký gian hàng đạt chuẩn về giá cả và nguồn gốc xuất xứ của sản phẩm, bảo đảm chất lượng về hàng hóa cho người sử dụng.

Trải qua bao thăng trầm đổi thay, ngày nay làng lụa Vạn Phúc vẫn giữ được nguyên vẹn những giá trị cổ truyền

Đặc biệt nhận thức rõ về việc nếu không duy trì được nét độc đáo và sự khác biệt riêng của lụa Vạn Phúc sẽ khiến làng nghề bị mai một, các nghệ nhân của làng đã dần khôi phục cách dệt truyền thống, đưa ra thị trường những sản phẩm chất lượng cao, phục vụ xuất khẩu tại những thị trường quốc tế.

Bà Nguyễn Thị Huệ, người đã có thâm niên hơn 30 năm gắn bó với nghề dệt lụa cho biết: “Thương hiệu lụa của làng nổi tiếng bởi chất liệu từ 100% sợi tơ tự nhiên vừa óng ánh, vừa mềm mại, khác xa các sản phẩm khác trên thị trường. Trải qua bao thăng trầm đổi thay, ngày nay làng lụa Vạn Phúc vẫn giữ được nguyên vẹn những giá trị cổ truyền trên từng tấm lụa. Lụa Vạn Phúc ngày nay được biến tấu trở nên đa dạng hơn về chủng loại, mẫu mã, cùng với những tên gọi khác nhau”.

Hiện đại hóa sản xuất để giữ nghề

Tương tự, trải qua hàng nghìn năm, đến nay người dân làng Thượng Mạo (quận Hà Đông) vẫn gìn giữ và phát triển nghề mộc truyền thống của cha ông. Hiện nay làng Thượng Mạo có hơn 355 cơ sở sản xuất trên tổng số 632 hộ dân, có 1.230 lao động tham gia nghề, ngoài ra còn có lao động bên ngoài đến học và làm nghề.

Ông Nguyễn Quang Thoại, Chủ tịch Hội làng nghề mộc truyền thống Thượng Mạo cho biết: Nghề mộc đã làm thay đổi diện mạo, nâng cao đời sống cho nhân dân. Thu nhập bình quân của người lao động làm nghề mộc năm 2019 là 55 triệu đồng/năm, năm 2020 do ảnh hưởng của dịch bệnh Covid-19, thu nhập của người lao động giảm xuống còn 35 triệu đồng/năm.

So với trước đây, ngày nay phương thức sản xuất, kinh doanh của làng nghề đã có nhiều thay đổi. Nếu trước đây, các xưởng mộc tại Thượng Mạo chủ yếu sản xuất thủ công, năng suất lao động thấp, cạnh tranh thị trường kém thì ngày nay các xưởng đã áp dụng máy móc, công nghệ vào sản xuất, nhờ đó số lượng và chất lượng các sản phẩm của làng nghề được nâng cao.

Tại làng rèn Đa Sỹ, ông Hoàng Văn Dũng, người gắn bó hơn 40 năm làm bạn với bếp lửa hồng cùng tiếng búa rộn ràng, tiếng xè xè của máy cắt cho biết, trước đây tất cả các công đoạn sản xuất từ cắt phôi, rèn… đến “tôi” sản phẩm đều chủ yếu dựa vào sức người. Qua quá trình phát triển, việc đưa máy móc hiện đại vào sản xuất để nâng cao hiệu quả và phù hợp với nhu cầu của người tiêu dùng ngày càng nhiều. Theo đó, người làm nghề rèn Đa Sỹ đã đưa máy tạo phôi, máy dập búa, máy mài… vào các công đoạn sản xuất, đem lại hiệu quả kinh tế cao hơn so với làm thủ công…

Làng rèn Đa Sỹ đã ứng dụng, đổi mới kỹ thuật tạo ra sản phẩm chất lượng có sức cạnh tranh trên thị trường

Không chỉ riêng mỗi hộ sản xuất, mỗi nghệ nhân làng nghề chú trọng đổi mới nhằm tạo sức hút riêng cho nghề truyền thống của quê hương. Để tạo điều kiện cho các làng nghề phát triển, thành phố Hà Nội đã chú trọng xây dựng thương hiệu cho các làng nghề, trong đó triển khai nhiều chính sách hỗ trợ cho các làng nghề như hướng dẫn tham gia chương trình “Mỗi xã một sản phẩm” (OCOP). Đồng thời đẩy mạnh chương trình quảng bá, giới thiệu sản phẩm làng nghề tại các hội trợ, triển lãm, xây dựng và phát triển các điểm đến du lịch cộng đồng gắn với làng nghề truyền thống.