Hội chùa Tây Phương gồm phần lễ với các nghi thức dâng lễ, cúng Phật, rước kiệu và diễu hành của phường rối nước, dâng lễ vật của lãnh đạo UBND các xã, thị trấn trên địa bàn huyện; phần hội có biểu diễn múa rối nước, văn nghệ, diễn xướng cồng chiêng, giao lưu vật dân tộc và các trò chơi dân gian…
Chùa Tây Phương nằm trên đỉnh núi Câu Lâu, thuộc xã Thạch Xá, huyện Thạch Thất, được xây dựng từ thời nhà Mạc (thế kỷ XVI) và trùng tu vào thời Lê Trung Hưng (thế kỷ XVIII). Ngôi chùa gồm ba nếp chùa (chùa Hạ, chùa Trung, chùa Thượng) nằm trên ba tầng cao dần. Để lên đến chùa, du khách phải vượt qua 239 bậc đá ong.
Lễ hội chùa Tây Phương diễn ra hàng năm
Toàn bộ chùa sử dụng vật liệu truyền thống như gỗ lim, đá ong, gạch nung, tạo nên vẻ đẹp cổ kính, bề thế nhưng vẫn hài hòa với thiên nhiên. Đặc biệt, hệ thống mái chùa được thiết kế theo kiểu chồng diêm hai tầng tám mái, với các đầu đao cong vút mang đậm nét kiến trúc cổ Việt Nam. Các vì kèo được chạm khắc tinh tế, thể hiện hoa văn rồng, phượng, các họa tiết truyền thống, tạo nên một công trình mang tính nghệ thuật cao.
Chùa Tây Phương còn nổi tiếng với hệ thống tượng Phật bằng gỗ sơn son thếp vàng, được coi là kiệt tác điêu khắc của nghệ thuật tôn giáo Việt Nam. Đặc biệt, 18 bức tượng La Hán được tạc từ gỗ mít vào thế kỷ XVIII với những đường nét chạm khắc sống động. Bên cạnh đó, chùa còn lưu giữ nhiều hiện vật quý như chuông đồng, hoành phi câu đối, bia đá cổ ghi lại lịch sử xây dựng và trùng tu chùa qua các thời kỳ.
Từ những giá trị nổi bật về kiến trúc nghệ thuật, năm 2014, Chính phủ đã công nhận chùa Tây Phương là Di tích quốc gia đặc biệt. Năm 2015, bộ tượng Phật giáo chùa Tây Phương thời Tây Sơn, niên đại cuối thế kỷ XVIII được công nhận là Bảo vật quốc gia.
Lễ hội luôn thu hút đông đảo Nhân dân và du khách về vui hội
Hội chùa Tây Phương diễn ra hàng năm, chính hội là ngày 6/3 âm lịch. Những câu ca “Tây Phương phong cảnh hữu tình/Rủ nhau trẩy hội có mình có ta/Nhớ ngày mùng 6 tháng 3/Ăn cơm với cà trẩy hội chùa Tây” đã in sâu vào tâm hồn bao người dân xứ Đoài. Theo thời gian, dù bộn bề mưu sinh, nhưng cứ mỗi độ tháng 3 âm lịch, người dân lại háo hức đón chờ ngày trẩy hội chùa Tây Phương.
Hội chùa Tây Phương gồm phần lễ với các nghi thức dâng lễ, cúng Phật, rước kiệu và diễu hành của phường rối nước, dâng lễ vật của lãnh đạo UBND các xã, thị trấn trên địa bàn huyện; phần hội có biểu diễn múa rối nước, văn nghệ, diễn xướng cồng chiêng, giao lưu vật dân tộc, các trò chơi dân gian…
Năm 2025, Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch chứng nhận Hội chùa Tây Phương, xã Thạch Xá, huyện Thạch Thất được đưa vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.
Hội chùa Tây Phương năm Ất Tỵ 2025 dự kiến được huyện Thạch Thất tổ chức với nhiều hoạt động đa dạng, phong phú, phát huy truyền thống và bản sắc văn hóa của địa phương, tạo không khí vui tươi, lành mạnh, để lại dấu ấn tốt đẹp đối với Nhân dân và du khách.
Mai Chi