Chùa Bối Khê, xã Tam Hưng, huyện Thanh Oai có tên chữ “Đại Bi tự”, là một trong số những ngôi chùa cổ kính và giá trị bậc nhất vùng Đồng bằng Bắc Bộ, được khởi dựng năm 1338 thời nhà Trần. Chùa được xếp hạng Di tích kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia năm 1979 và được xếp hạng Di tích quốc gia đặc biệt năm 2025 theo Quyết định số 152/QĐ-TTg ngày 17/01/2025 của Thủ tướng Chính phủ.
Huyện Thanh Oai đón nhận Bằng xếp hạng Di tích quốc gia đặc biệt chùa Bối Khê. Ảnh: MInh Phú
Chùa Bối Khê nằm trên một khu đất rộng với diện tích khoảng 5.000 mét vuông. Trải qua nhiều lần trùng tu, chùa hội tụ dấu ấn kiến trúc, mỹ thuật tiêu biểu của nhiều triều đại từ thời Trần cho đến thời Nguyễn. Chùa có kết cấu “tiền phật, hậu thánh”, “nội công, ngoại quốc”, hướng Tây, bao gồm các hạng mục: Đền Đức Ông, vườn tháp, ngũ môn quan, cầu gạch, tam quan, nhà bia – sắp lễ, chùa Phật (tiền đường, thiêu hương, thượng điện, tả – hữu hành lang), điện Thánh (đại bái, ống muống, hậu cung), nhà Tổ – nhà Mẫu và nhà khách.
Chùa còn bảo lưu được bệ đá hoa sen thời Trần, chim thần Garuda tạc bằng gỗ ở đầu đao thượng điện, chân đèn đá, tượng và gạch thời Mạc, tượng thời Lê có giá trị nghệ thuật cao. Đặc biệt, ở phần điện Thánh kết cấu theo kiểu chồng diêm 2 tầng, 8 mái đao cong được đón đỡ bởi hệ thống đấu cũng là một tuyệt tác của nghệ thuật tạo hình.
2 quả chuông được đúc bằng đồng ở tam quan chùa Bối Khê. Ảnh: Internet
Đức Thánh Bối thờ ở chùa Bối Khê là người thực, tên Nguyễn Bình An – một vị sư đắc đạo, sống dưới thời Trần. Ngài sinh năm 1281 tại làng Bối Khê, mồ côi cha mẹ từ nhỏ và sớm có lòng từ bi hướng Phật. Ngài thường lui tới chùa chùa Bối Khê nghe giảng kinh. Đến năm 15 tuổi, ngài xuất gia lấy hiệu là Đức Minh, có nghĩa là Bình An và đến tu tại chùa Tràng An, tức chùa Trăm Gian sau này.
Điểm độc đáo tại chùa Bối Khê còn là nơi hoạt động của du kích xã Tam Hưng thời kháng chiến chống Pháp. Hệ thống địa đạo ngầm mà cửa hầm bí mật tại chùa Bối Khê thông đến các làng trong xã dài tới mấy ki lô mét, lập nên những chiến tích oai hùng của bốn chữ vàng “Tam Hưng anh dũng”.
Hoa sen đất chùa Bối Khê. Ảnh: Internet
Trong khuôn viên chùa Bối Khê có ba cây hoa sen đất sắc trắng tinh khôi tuyệt đẹp, hiếm có ở Việt Nam. Cây hoa sen đất thân gỗ, lá cây mặt trên xanh bóng, mặt dưới có lông mịn màu nâu nhạt. Hoa sen đất từ khi đơm nụ đến khi bung cánh, hình dáng rất giống hoa sen. Mùi thơm nhẹ nhàng, dễ chịu của hoa sen đất hòa quyện với không khí linh thiêng, trong lành nơi khuôn viên chùa Bối Khê khiến cho du khách cảm thấy tĩnh tâm, nhẹ nhàng như về với miền đất Phật.
Lễ hội chùa Bối Khê được tổ chức hằng năm. Ảnh: Internet
Lễ hội chùa Bối Khê diễn ra từ ngày 10 đến ngày 12 tháng Giêng hàng năm. Lễ hội có màn rước kiệu Thánh, tế lễ và các trò chơi dân gian thú vị như cờ người, bắt vịt, đi cầu khỉ đập niêu, chọi gà… Ngoài ra, tại lễ hội còn có nghi thức cầu mưa của cư dân nông nghiệp trồng lúa nước, một trong những tập tục cổ xưa nhất đến nay vẫn lưu truyền và tục kết chạ giữa hai làng Bối Khê – Tiên Lữ (xã Tiên Phương, huyện Chương Mỹ).
Với những giá trị độc đáo, chùa Bối Khê trở thành điểm đến tâm linh hấp dẫn của đông đảo Nhân dân và du khách thập phương.
Mai Phương