Ngày 9/4/2025, tại Cụm di tích đình – đền – chùa Trường Lâm (phường Việt Hưng, quận Long Biên), UBND quận Long Biên tổ chức Tọa đàm “Di sản văn hóa phi vật thể các di tích thờ Linh Lang Đại Vương – Bảo tồn và phát huy giá trị phục vụ định hướng phát triển công nghiệp văn hóa”.
Đây là hoạt động thiết thực nhằm nhìn nhận một cách đầy đủ, khoa học và toàn diện về hệ thống di tích thờ Linh Lang Đại Vương trên địa bàn quận Long Biên – một phần quan trọng trong kho tàng di sản văn hóa của Thủ đô, từ đó đưa ra những giải pháp khả thi để bảo tồn và phát huy giá trị di sản gắn với mục tiêu phát triển công nghiệp văn hóa bền vững.
Toạ đàm có sự tham dự của đại diện lãnh đạo quận Long Biên, các phòng, ban chuyên môn của quận cùng sự góp mặt của nhiều nhà khoa học, nhà nghiên cứu văn hoá tâm huyết về giá trị di sản văn hoá các di tích thờ Linh Lang Đại Vương.
Báo cáo đề dẫn tại Tọa đàm, Tiến sĩ Bùi Thế Quân – Phó Phòng Văn hóa, Khoa học và Thông tin quận Long Biên cho biết: Hiện nay, trên địa bàn quận Long Biên có 13 di tích thờ Linh Lang Đại Vương, trong đó 11 di tích đã được xếp hạng di tích lịch sử – văn hóa, gồm 09 di tích cấp quốc gia và 02 di tích cấp thành phố. Các di tích này không chỉ là nơi lưu giữ những giá trị vật thể quý báu như kiến trúc đình làng, các bức đại tự, hoành phi, câu đối mà còn là “bảo tàng sống” của đời sống tín ngưỡng dân gian người Việt.
Theo Tiến sĩ Bùi Thế Quân, hệ thống di tích thờ Linh Lang Đại Vương là hiện thân sinh động cho tín ngưỡng thờ thần thành hoàng làng của cư dân đồng bằng Bắc Bộ. Mỗi lễ hội tại các đình làng gắn với tín ngưỡng này đều mang giá trị thiêng liêng, biểu đạt khát vọng hòa hợp thiên nhiên, cầu mong mùa màng bội thu, quốc thái dân an. Tuy nhiên, trong bối cảnh hiện đại, tốc độ đô thị hóa nhanh chóng và sự thay đổi trong nhận thức cộng đồng đang đặt ra nhiều thách thức cho công tác bảo tồn. Một số lễ hội truyền thống có nguy cơ mai một bản sắc, các nghi thức gốc dần bị giản lược hoặc biến đổi theo hướng thương mại hóa.
Từ thực tiễn trên, UBND quận Long Biên đã tổ chức Toạ đàm “Di sản văn hóa phi vật thể các di tích thờ Linh Lang Đại Vương – Bảo tồn và phát huy giá trị phục vụ định hướng phát triển công nghiệp văn hóa”. Thông qua toạ đàm nhằm đánh giá một cách khoa học về các khía cạnh: Hiện trạng, điều kiện sinh tồn của di sản văn hóa phi vật thể các di tích thờ Linh Lang Đại Vương trên địa bàn quận Long Biên; Sự tác động của xã hội đương đại (cả mặt tích cực và tiêu cực) đến di sản văn hóa; Định hướng bảo tồn và phát huy giá trị của di sản văn hóa phi vật thể các di tích thờ Linh Lang Đại Vương trên địa bàn quận Long Biên trong thời gian tới; Đưa ra các giải pháp thực hiện tổ chức thực hiện…
Tại Tọa đàm, các nhà khoa học, chuyên gia đã có những tham luận sâu sắc, góp phần nhận diện rõ giá trị của các di tích thờ Linh Lang Đại Vương.
Giáo sư Trần Lâm Biền nhìn nhận: Linh Lang là biểu tượng của tư duy ‘mẹ Tiên cha Rồng’, sự kết tinh hài hòa của truyền thống và huyền thoại dân tộc. Những giá trị này không thể chỉ nhìn ở góc độ lễ hội hay đình làng, mà cần tiếp cận như nền tảng tinh thần của cả một cộng đồng.
Tiến sĩ Bùi Thế Quân – Phó Trưởng phòng Văn hóa, Khoa học và Thông tin quận Long Biên cho rằng: “Không chỉ mang giá trị tâm linh, các di tích thờ Linh Lang còn là kho tư liệu quý về mỹ thuật dân gian, cần sớm xây dựng đề án quy hoạch tổng thể, từ đó đề xuất đưa vào danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia để tăng cường tính pháp lý trong bảo tồn.”
Phó Giáo sư, Tiến sĩ Bùi Xuân Đính nhận định: Thần Linh Lang được thờ như hiện thân của rắn – hóa thân dòng nước, biểu đạt tinh thần chế ngự lũ lụt của cư dân vùng châu thổ Bắc Bộ. Do đó cần xây dựng một đề án bài bản bảo tồn toàn diện các yếu tố biểu tượng, nghi lễ, đạo cụ và cả các tour du lịch chuyên đề Linh Lang gắn với không gian sinh thái.
Nhấn mạnh tầm quan trọng của việc khai thác tư liệu Hán – Nôm tại các di tích Trong khi đó, Giáo sư, Tiến sĩ Đinh Khắc Thuận nhấn: “Những tư liệu cổ này không chỉ cung cấp thông tin lịch sử quý giá mà còn góp phần minh chứng cho quá trình hình thành và phát triển tín ngưỡng thờ Linh Lang từ thế kỷ XV đến nay, cần được bảo tồn dưới dạng số hóa để dễ dàng tiếp cận và quảng bá”.
Phó Giáo sư, Tiến sĩ Dương Văn Sáu – Trường Đại học Văn hóa Hà Nội đánh giá: Di sản thờ Linh Lang là nguồn tài nguyên văn hóa nổi trội, có khả năng trở thành sản phẩm du lịch chủ lực nếu được đầu tư đúng mức. Việc khai thác phải đảm bảo nguyên tắc kết hợp hài hòa giữa ‘kinh tế hóa văn hóa’ và ‘văn hóa hóa kinh tế’.
Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Thị Phương Chi (Viện Sử học) khẳng định: “Để phát huy giá trị di sản, cần sớm hoàn thiện hồ sơ kiểm kê, tăng cường truyền thông, ứng dụng công nghệ số để ‘nghệ thuật hóa’ sân khấu hóa các giá trị văn hóa truyền thống.”
Tiến sĩ Nguyễn Doãn Minh – Viện nghiên cứu Kinh thành đề xuất: Nên hình thành một tuyến không gian văn hóa tâm linh thống nhất thờ Linh Lang trên địa bàn quận, để tạo sự kết nối giữa các di tích, hình thành sản phẩm du lịch tâm linh có tính hệ thống, hấp dẫn.
Cũng tại Tọa đàm, đại diện các địa phương nơi đang trực tiếp gìn giữ di sản đã có những chia sẻ thiết thực về khó khăn trong công tác tu bổ, tổ chức lễ hội, truyền thông quảng bá. Đặc biệt, nhiều đại biểu bày tỏ mong muốn có sự định hướng và hỗ trợ từ cấp quận để kết nối các di tích, tổ chức giao lưu lễ hội, phục dựng nghi thức truyền thống, hướng tới hình thành sản phẩm du lịch văn hóa đặc trưng của Long Biên.
Phát biểu kết luận Tọa đàm, Phó Chủ tịch UBND quận Long Biên Nguyễn Thị Thanh Hằng trân trọng cảm ơn và tiếp thu ý kiến của các nhà khoa học, các đại biểu tham dự Tọa đàm, đồng thời khẳng định: Tọa đàm hôm nay là bước đi cần thiết và mang tính chiến lược để quận Long Biên tiếp tục gìn giữ, phát huy giá trị to lớn của hệ thống di tích thờ Linh Lang Đại Vương trên địa bàn. Đặc biệt, những ý kiến tham luận tại Toạ đàm đóng vai trò hết sức quan trọng, là cơ sở khoa học cho việc đề nghị công nhận di sản văn hoá phi vật thể các di tích thờ Linh Lang Đại Vương trên địa bàn quận Long Biên là di sản văn hoá phi vật thể quốc gia, phục vụ phát triển công nghiệp văn hóa của địa phương.
Phó Chủ tịch UBND quận Long Biên Nguyễn Thị Thanh Hằng đề nghị ngay sau Tọa đàm, Phòng Văn hóa, Khoa học và Thông tin quận tổng hợp các tham luận, bài viết, củng cố và hoàn thiện các hồ sơ liên quan thành bộ hồ sơ khoa học phục vụ công tác nghiên cứu, xây dựng Đề án “Hiện trạng và giải pháp nhằm phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể các di tích thờ Linh Lang Đại Vương trên địa bàn quận Long Biên phục vụ định hướng phát triển Công nghiệp văn hóa trong thời gian tới” và đề nghị công nhận Di sản văn hóa phi vật thể thờ Linh Lang Đại Vương là Di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia…
UBND các phường tiếp tục đa dạng hóa các hình thức tuyên truyền về giá trị di sản văn hóa nói chung, di tích thờ Linh Lang Đại Vương nói riêng. Đặc biệt việc chuẩn số hóa các di tích, lễ tục thờ Linh Lang Đại Vương. UBND phường Việt Hưng, Tiểu ban Quản lý di tích Trường Lâm, trên cơ sở khởi đầu thành công của chương trình “Giao lưu trình diễn di sản văn hoá phi vật thể Linh lang – Khí thiêng hội tụ”, cần tiếp tục chú trọng tổ chức các hoạt động phát huy giá trị di sản văn hoá, thu hút đông đảo khách thập phương đến với di tích, phát triển du lịch văn hoá tâm linh theo hướng công nghiệp văn hoá…
Linh Phạm