Rác thải nhựa đã trở thành một vấn đề gây nhức nhối toàn cầu và ở mỗi quốc gia, đặc biệt là những nước đang phát triển như Việt Nam. Sự tồn tại của rác thải nhựa đã và đang gây ảnh hưởng nghiêm trọng tới môi trường và sức khỏe con người. Hiểm họa này xuất phát từ chính những thói quen tiêu dùng hằng ngày của người dân do sử dụng quá nhiều vật dụng bằng nhựa.
Theo báo cáo của Chương trình Môi trường Liên hợp quốc, mỗi năm thế giới sản xuất khoảng 430 triệu tấn nhựa, trong đó hơn 2/3 là các sản phẩm sử dụng một lần, nhanh chóng trở thành rác thải, gây ô nhiễm đại dương, ảnh hưởng nghiêm trọng đến hệ sinh thái và sức khỏe con người. Tại Việt Nam, ước tính phát sinh khoảng 1,8 triệu tấn rác thải nhựa mỗi năm, nhưng chỉ khoảng 27% được tái chế, phần lớn còn lại bị chôn lấp hoặc đốt bỏ, gây lãng phí tài nguyên và tiềm ẩn nhiều rủi ro môi trường. Việt Nam đã ban hành và triển khai nhiều chính sách, chương trình, chiến lược quan trọng điển hình như: Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 và các văn bản hướng dẫn thi hành với quy định cụ thể về giảm thiểu, phân loại, thu gom, tái sử dụng, tái chế và xử lý chất thải nhựa; thúc đẩy hợp tác quốc tế thông qua Chương trình Đối tác hành động quốc gia về nhựa, tăng cường nghiên cứu khoa học, triển khai mô hình hợp tác công – tư trong quản lý rác thải nhựa hướng tới kinh tế tuần hoàn; tích cực tham gia đàm phán Thỏa thuận toàn cầu về chấm dứt ô nhiễm nhựa (INC) và nhiều sáng kiến quốc tế khác…
Với dân số hơn 8 triệu người và tốc độ đô thị hóa nhanh, Thủ đô Hà Nội đang đối mặt với thách thức lớn trong quản lý ô nhiễm nhựa. Sự gia tăng dân số cùng với các khu đô thị, trung tâm thương mại và khu công nghiệp mới đã làm tăng lượng rác thải nhựa phát sinh.
Tại Hà Nội, mỗi ngày phát sinh khoảng 7.500 tấn rác thải rắn sinh hoạt, trong đó có hơn 1.000 tấn rác thải nhựa. Số lượng chất thải nhựa này vẫn chưa được thu gom và xử lý riêng, phần lớn bị lẫn với chất thải rắn sinh hoạt, được đưa đến xử lý tại bãi chôn lấp. Các nghiên cứu cho thấy, rác thải nhựa với đặc tính khó phân hủy, có thể tồn tại trong môi trường hàng trăm, thậm chí hàng nghìn năm. Khi bị chôn lấp, rác thải nhựa ngăn cản quá trình hấp thụ nước và dưỡng chất của đất, gây ảnh hưởng đến sự sinh trưởng của cây trồng. Rác thải nhựa khi bị đốt, thải ra các chất độc hại gây ô nhiễm không khí và ảnh hưởng đến sức khỏe con người.
Thời gian qua, thành phố Hà Nội đã triển khai đồng bộ nhiều giải pháp trong công tác bảo vệ môi trường và thực hiện nghiêm túc các quy định tại Luật Bảo vệ môi trường, Luật Thủ đô 2024. UBND Thành phố đang trình HĐND Thành phố xem xét và phê duyệt dự thảo Nghị quyết “Quy định biện pháp giảm phát thải nhựa trên địa bàn Thành phố Hà Nội” và “Quy định biện pháp hỗ trợ, ưu đãi đối với hoạt động tái chế rác thải sử dụng kỹ thuật hiện có tốt nhất”. Đối với công tác phân loại rác thải tại nguồn, Thành phố đã ban hành Quyết định số 4392/UBND-TNMT ngày 27/12/2024 về việc triển khai đồng bộ, hiệu quả công tác phân loại rác thải tại nguồn gắn với nâng cao chất lượng vệ sinh môi trường trên địa bàn Thành phố (triển khai thí điểm phân loại chất thải rắn sinh hoạt tại nguồn trên địa bàn 05 quận gồm Ba Đình, Hoàn Kiếm, Đống Đa, Hai Bà Trưng, Nam Từ Liêm). Đến nay, các địa bàn thực hiện thử nghiệm, hoạt động nâng cao nhận thức về phân loại rác đã được triển khai mạnh mẽ thông qua việc đẩy mạnh truyền thông, phổ biến những kiến thức quan trọng về tình hình và chính sách quản lý rác thải sinh hoạt, cùng với kinh nghiệm và giải pháp giảm rác thải từ quốc tế đến Việt Nam…
Hà Nội cũng hạn chế sử dụng nhựa trong thương mại và tiêu dùng. Hiện tại, hơn 83% siêu thị và trung tâm thương mại tại Hà Nội đã chuyển sang sử dụng túi tự hủy sinh học và các sản phẩm thân thiện với môi trường thay cho túi ni-lông khó phân hủy. Nhiều siêu thị cũng đã ngừng cung cấp ống hút nhựa, thay thế bằng ống hút làm bằng giấy, tre hoặc gạo. Ngành y tế Thủ đô cũng đã yêu cầu các đơn vị trực thuộc hạn chế sử dụng và tiến tới không sử dụng bao bì ni-lông và sản phẩm nhựa dùng một lần. Các cơ sở y tế cũng được hướng dẫn thu gom, phân loại và xử lý rác thải nhựa đúng quy trình.
Ngoài việc ban hành các văn bản phòng, chống rác thải nhựa và túi ni lông, thành phố còn phát động nhiều phong trào, triển khai nhiều mô hình “Chống rác thải nhựa”, thu hút các sở, ngành, hội, đoàn thể, địa phương và Nhân dân tham gia. Nhiều mô hình đã được triển khai hiệu quả, rộng khắp: “Đổi phế liệu giữ màu xanh, gây quỹ từ thiện”, “Tái chế rác thải nhựa”, “Chi hội phụ nữ sử dụng làn khi đi chợ”, “Ngôi nhà xanh thu gom phế liệu”, “Đổi rác lấy cây” …
Hà Nội đặt mục tiêu đến năm 2030 sẽ giảm 50% rác thải nhựa sinh hoạt. Để đạt được mục tiêu này, bên cạnh hành lang pháp lý là Luật bảo vệ môi trường năm 2020, Luật Thủ đô 2024 cùng các phong trào, các mô hình “Chống rác thải nhựa” đã và đang được tổ chức, thành phố Hà Nội cần tăng cường đầu tư cho công nghệ xử lý và phân loại rác; hỗ trợ các doanh nghiệp tái chế nhỏ và vừa; Mở rộng giáo dục môi trường trong trường học và cộng đồng. Đồng thời, cần có chiến dịch truyền thông về giảm thiểu rác thải nhựa thường xuyên và sâu rộng trên toàn thành phố.
Hưởng ứng Ngày môi trường Thế giới và Tháng cao điểm hành động vì môi trường năm 2025 (bắt đầu từ cuối tháng 5 đến hết tháng 6/2025) gắn với chiến dịch toàn quốc “Chung tay giảm thiểu rác thải nhựa – Lan toả lối sống xanh”, thành phố Hà Nội tiếp tục triển khai nhiều hoạt động ý nghĩa và thiết thực gắn với việc tuyên truyền, phổ biến pháp luật về bảo vệ môi trường, góp phần thay đổi hành vi bền vững, nâng cao trách nhiệm của cộng đồng, doanh nghiệp, chính quyền các cấp và từng cá nhân trong giảm thiểu ô nhiễm nhựa.
Vì một tương lai xanh, mỗi người dân cần nâng cao ý thức, trách nhiệm thay đổi thói quen sử dụng vật dụng nhựa cũng như phân loại rác thải ngay tại gia đình. Đó là việc làm thiết thực và ý nghĩa góp phần quan trọng trong việc chung tay lan tỏa lối sống xanh.
Vì một Việt Nam không rác thải nhựa – Hành động hôm nay, sống xanh mai sau.