Trạng Nguyên Nguyễn Đăng Đạo và truyền thống khoa bảng họ Nguyễn Đăng

Hội thảo được tổ chức nhân kỷ niệm 334 năm ngày Đại đăng khoa của Trạng nguyên Nguyễn Đăng Đạo (1683-2017), 366 năm sinh của ông (1651-2017) và hướng tới Ngày Di sản văn hóa Việt Nam (23/11), đồng thời nhằm đánh giá những đóng góp của Trạng nguyên Nguyễn Đăng Đạo trên các lĩnh vực: chính trị, văn hóa, giáo dục,.. và truyền thống khoa bảng dòng họ Nguyễn Đăng ở Hoài Thượng, Tiên Du, Bắc Ninh.

Trạng nguyên Nguyễn Đăng Đạo tự là Chất Phu, thụy là Đôn Nhã. Ông sinh vào mùng 2 tháng 3 năm Tân Mão niên hiệu Vĩnh Khánh thứ 3 (1651), mất ngày 28 tháng 2 năm Kỷ Hợi niên hiệu Vĩnh Thịnh thứ 15 (1719), quê ở Hoài Thượng, huyện Tiên Du, tỉnh Bắc Ninh. Ông là con trai thứ hai của Tiến sĩ, Tế tửu Quốc Tử Giám Nguyễn Đăng Minh, em Tiến sĩ Nguyễn Đăng Tuân, cháu Thám hoa Nguyễn Đăng Cảo. Nguyễn Đăng Đạo sinh ra và lớn lên trong không gian văn hóa xứ Kinh Bắc, lại được thừa hưởng một truyền thống hiếu học, khoa bảng của gia đình và dòng họ, cho nên, ông sớm bộc lộ tư chất thông minh, hiếu học.
Khoa Đinh Mùi niên hiệu Cảnh Trị 5 (1667) đời vua Lê Huyền Tông, Nguyễn Đăng Đạo thi đỗ Tam trường, đến khoa Quí Sửu niên hiệu Dương Đức 2 (1673) đời vua Lê Gia Tông, ông đỗ Giải nguyên. Năm 33 tuổi, Nguyễn Đăng Đạo đỗ Đệ nhất giáp Tiến sĩ cập đệ Đệ nhất danh (Trạng nguyên) khoa Quí Hợi niên hiệu Chính Hòa 4 (1683) đời vua Lê Hy Tông.

Nguyễn Đăng Đạo từng đảm nhiệm các chức: Bồi tụng, Hộ bộ Hữu Thị lang, Lại bộ Hữu Thị lang, Ngự sử đài Đô ngự sử, Binh bộ Thượng thư,… sau được thăng Tham tụng, Lễ bộ Thượng thư kiêm Đông các Đại học sĩ, Nhập thị Kinh diên, tước Thọ Lâm bá. Trong thời gian làm quan, ông hai lần được giữ chức Tri Cống cử trông coi việc tuyển dụng nhân tài cho đất nước ở kỳ thi Hội. Ông cũng được trao trọng trách dẫn đầu đoàn sứ bộ sang triều Thanh đòi lại ba động Ngưu Dương, Hồ Điệp, Phổ Viên thuộc xứ Tuyên Quang. Sau 35 năm phụng sự cho triều Lê Trung hưng, ông về trí sĩ. Nguyễn Đăng Đạo mất năm Kỷ Hợi niên hiệu Vĩnh Thịnh thứ 15 (1719) thọ 69 tuổi. Khi mất, ông được phong tặng Lại bộ Thượng thư, tước Thọ Quận công, đồng thời được sắc phong làm Phúc thần phối thờ ở đình làng Hoài Bão.

Trước tác của Trạng nguyên Nguyễn Đăng Đạo: tập thơ Nguyễn Trạng nguyên phụng sứ tập (bị thất lạc, hiện chưa tìm thấy), 6 văn bia và 11 bài thơ (gồm: 8 bài thơ chữ Hán được ghi trong Toàn Việt thi lục, 01 bài thơ chữ Nôm ghi trong gia phả, 02 bài thơ chữ Hán và Nôm ghi trong Đặng gia thế phả).
Với 27 bài tham luận của các nhà khoa học gửi tới Hội thảo, tập trung nghiên cứu, đánh giá các nội dung: Quê hương, dòng họ của Trạng nguyên Nguyễn Đăng Đạo; Trạng nguyên Nguyễn Đăng Đạo – Con người và sự nghiệp; và Bảo tồn và phát huy truyền thống khoa bảng của dòng họ Nguyễn Đăng, thôn Hoài Thượng, Bắc Ninh

Bên cạnh đó, tại Tiền đường Nhà Thái học có trưng bày chuyên đề về quê hương, dòng họ và Trạng nguyên Nguyễn Đăng Đạo. Trưng bày giới thiệu tới Hội thảo và công chúng gần 100 tài liệu, hình ảnh, bản vẽ kỹ thuật cùng nhiều hiện vật như: thư tịch chữ Hán, gánh sách, hòm sách, bút nghiên,…có liên quan nhằm giúp người xem hình dung thân thế, sự nghiệp Trạng nguyên Nguyễn Đăng Đạo, các nhà khoa bảng họ Nguyễn Đăng và truyền thống hiếu học của dòng họ được chia thành ba chủ đề chính: “Quê hương, dòng họ của Trạng nguyên Nguyễn Đăng Đạo”- phản ánh nét nổi bật và đặc sắc trong truyền thống văn hiến của quê hương Kinh Bắc và những di sản còn để lại trên quê hương Liên Bão, Tiên Du – quê hương của Trạng Bịu;“Trạng nguyên Nguyễn Đăng Đạo – Con người và sự nghiệp”- phản ánh chân thực nhất về cuộc đời, sự nghiệp của Trạng nguyên Nguyễn Đăng Đạo; “Truyền thống hiếu học của dòng họ Nguyễn Đăng”- tập trung giới thiệu hình ảnh về hoạt động tế lễ thường niên, khuyến học, lễ báo công nhận bằng Giáo sư, Tiến sĩ,… tại các nhà thờ chi họ Nguyễn Đăng đã cho thấy sự nỗ lực, cố gắng của ngành văn hóa tỉnh Bắc Ninh, của hậu duệ dòng họ Nguyễn Đăng trong việc bảo tồn và phát huy các giá trị của cha ông để lại. Qua đó, khuyến khích con cháu phấn đấu học tập, tu dưỡng thành những người có ích, tham gia xây dựng quê hương, đất nước ngày càng giàu đẹp.

T.Nga

Theo MaskOnline