Trưng bày được thể hiện qua 3 nội dung: Khúc ca chiến thắng, Dòng ký ức và Chung tay hàn gắn.
Sáng 6/12, Ban Quản lý Di tích Nhà tù Hỏa Lò tổ chức khai mạc Trưng bày chuyên đề “Thang âm cuộc chiến” nhân dịp kỷ niệm 51 năm Chiến thắng “Hà Nội – Điện Biên Phủ trên không” (12/1972 – 12/2023); kỷ niệm 50 năm trao trả phi công Mỹ (1973 – 2023).
Trưng bày giúp công chúng hiểu hơn sự khốc liệt của những cuộc tập kích chiến lược bằng Không quân và Hải quân Mỹ khi leo thang phá hoại miền Bắc; tái hiện cuộc sống sinh hoạt, lao động của quân, dân Hà Nội (cuối năm 1972) với tinh thần đoàn kết chiến đấu và phục vụ chiến đấu, vượt qua mất mát, đau thương, làm nên chiến thắng “Điện Biên Phủ trên không”. Trưng bày cũng giới thiệu cuộc sống của các phi công Mỹ trong Trại tạm giam Hỏa Lò mong muốn chấm dứt chiến tranh để trở về với gia đình; câu chuyện về những ngày trao trả phi công Mỹ cách đây 50 năm (1973 – 2023). Những nỗ lực chung của Chính phủ Việt Nam và Hoa Kỳ nhằm khắc phục hậu chiến tranh cùng với sự nỗ lực của các tổ chức, cá nhân trong hoạt động ngoại giao nhân dân, đặc biệt là các cựu chiến binh đã góp phần nối lại quan hệ giữa hai nước.
Trưng bày thu hút sự quan tâm của đông đảo công chúng Thủ đô và du khách
Trưng bày được thể hiện qua 3 nội dung: Khúc ca chiến thắng, Dòng ký ức và Chung tay hàn gắn.
Ở nội dung Khúc ca chiến thắng, thể hiện, trong 12 ngày đêm (18/12 – 30/12/1972), quân và dân miền Bắc trong đó có Hà Nội đã kiên cường chiến đấu, đánh trả cuộc tập kích chiến lược của quân đội Mỹ. Dưới mưa bom bão đạn, các lực lượng vũ trang mà nòng cốt là Quân chủng Phòng không Không quân đã chủ động, sáng tạo cùng nhân dân Thủ đô phát huy sức mạnh đánh địch. Bám trụ trận địa, những người con quả cảm vẫn bền gan, vững chí, quyết tâm tiêu diệt máy bay địch, làm một trận “Điện Biên Phủ trên không” lẫy lừng, đập tan cuộc tập kích chiến lược đường không quy mô lớn nhất của quân đội Mỹ.
Với tinh thần “sơ tán cũng là đánh địch”, dưới sự lãnh đạo của Đảng bộ thành phố Hà Nội, Nhân dân Thủ đô khẩn trương sơ tán về các vùng ngoại thành. Hàng trăm phương tiện giao thông được huy động, hàng vạn gia đình hối hả rời khỏi nội thành… Ở những nơi sơ tán, người dân Hà Nội và người dân địa phương chia ngọt, sẻ bùi, cùng nhau tăng gia sản xuất, ổn định cuộc sống. Dưới những hầm, hào trú ẩn, tiếng học bài vẫn vang lên rộn ràng.
Ở nội dung Dòng ký ức, trong hoàn cảnh đất nước còn chiến tranh, cuộc sống của người dân còn nhiều khó khăn nhưng Chính phủ Việt Nam vẫn nỗ lực tạo điều kiện chăm sóc y tế, sinh hoạt thể chất, văn hoá, tôn giáo cho phi công Mỹ bị bắt giam trong Trại giam Hỏa Lò và các trại tạm giam khác ở miền Bắc. Hằng tháng, phi công Mỹ được viết thư gửi về gia đình. Dịp Giáng sinh và đón năm mới, phi công Mỹ được tham gia chuẩn bị đón mừng ngày lễ và gửi những lời chúc tốt lành về gia đình; được tự tay chuẩn bị bữa ăn, trang trí phòng giam, học hát cho các buổi lễ. Những bức thư được viết nhiều hơn, giúp các phi công Mỹ vơi đi nỗi nhớ nhà. Nhiều phi công còn được thu âm những lời yêu thương gửi về cho gia đình và phát sóng trên Đài Tiếng nói Việt Nam.
Trưng bày tái hiện sự tan hoang, đổ nát của một góc Bệnh viện Bạch Mai sau trận ném bom rải thảm của máy bay B-52 vào 4 giờ sáng, ngày 22/12/1972, nhằm thể hiện phần nào những nỗ lực của các y, bác sĩ để tìm kiếm, cứu chữa các nạn nhân
Tham gia trải nghiệm mô hình lớp học thời chiến với mái rơm, bàn ghế gỗ, đèn dầu cùng mũ rơm và túi cứu thương… những vật dụng quen thuộc mà mỗi học sinh thời chiến đều mang theo mỗi khi tới lớp
Theo nội dung của Hiệp định Paris, toàn bộ phi công Mỹ trong các Trại tạm giam ở miền Bắc Việt Nam được tập trung về Trại giam Hỏa Lò để trao trả cho Chính phủ Hoa Kỳ. Đợt trao trả đầu tiên được thực hiện vào ngày 12/2/1973 tại sân bay Gia Lâm, Hà Nội. Các đợt tiếp theo diễn ra vào ngày 18/2, ngày 4/3 và 14/3/1973. Vào hồi 15 giờ 20 phút ngày 29/3/1973, Chính phủ Việt Nam đã hoàn tất việc trao trả toàn bộ phi công Mỹ.
Ở nội dung Chung tay hàn gắn, thể hiện, tháng 9/1988, Chính phủ Việt Nam và Hoa Kỳ bắt đầu hợp tác triển khai việc tìm hài cốt quân nhân Mỹ mất tích, khắc phục hậu quả bom mìn, giúp đỡ các nạn nhân chiến tranh… nhằm xoa dịu những nỗi đau thời chiến. Nửa thế kỷ đã trôi qua, nhiều cựu chiến binh Mỹ đã trở lại Việt Nam, thăm lại chiến trường xưa và thăm Di tích Nhà tù Hỏa Lò, để nhớ về một phần ký ức trong cuộc đời binh nghiệp.
Nhân chứng lịch sử – Đại tá Nghiêm Đình Tích, Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân
Niềm vui của ông Nguyễn Văn Hùng, Pháo thủ số 1, Trung đội tự vệ Nhà máy Cơ khí Lương Yên tham gia bắn rơi 1 máy bay F111, tối 22/12/1972, được tặng Huy hiệu Bác Hồ
Là nhân chứng lịch sử, Đại tá Nghiêm Đình Tích, Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân, nguyên Đài trưởng đài Radar P35, Đại đội 45, Trung đoàn Radar 291, Quân chủng Phòng không Không quân chia sẻ: Khi xem lại những tư liệu, hình ảnh, hiện vật trong Trưng bày chuyên đề “Thang âm cuộc chiến” nhân kỷ niệm 51 năm Chiến thắng “Hà Nội – Điện Biên Phủ trên không”; kỷ niệm 50 năm trao trả phi công Mỹ, ông rất xúc động, tự hào. Mặc dù trong điều kiện hết sức khó khăn nhưng Đảng, Nhà nước ta vẫn luôn quan tâm, nhân đạo với các phi công Mỹ, khiến các phi công Mỹ rất cảm kích. Chiến thắng được 51 năm rồi, thế hệ trẻ mặc dù không tham gia vào cuộc chiến nhưng thông qua Trưng bày đã phần nào hiểu thêm về “Chiến thắng Hà Nội – Điện Biên Phủ trên không”. Ông mong lớp trẻ luôn ôn lại, ghi nhớ, giữ vững và phát huy truyền thống đấu tranh cách mạng vẻ vang của dân tộc, quyết tâm rèn luyện, phấn đấu hơn nữa để trở thành những nhân tài dựng xây đất nước sau này.
Ông Thomas Wilber chia sẻ cảm nhận tại Trưng bày
Ông Thomas Wilber (con trai Trung tá Hải quân Walter Eugene Wilber bị giam năm 1968, trao trả năm 1973) tham dự Trưng bày cũng xúc động chia sẻ: Cha ông bị giam tại Trại giam Hỏa Lò, khi viết thư về gia đình cho biết tình hình, cả gia đình không một chút lo lắng nào. Cảm ơn sự đối xử nhân đạo của Chính phủ Việt Nam với cha ông cùng các phi công khác khi cung cấp thức ăn, đồ dùng cá nhân, chăm sóc y tế trong thời gian cha ông bị giam. Ông đến Việt Nam và thăm Nhà tù Hỏa Lò đã 43 lần. Ông cảm thấy Nhà tù Hỏa Lò thân quen như ngôi nhà thứ 2 của ông…
Trưng bày chuyên đề “Thang âm cuộc chiến” giới thiệu đến du khách từ ngày 6/12/2023 đến ngày 30/6/2024 tại Di tích lịch sử Nhà tù Hỏa Lò, số 1 phố Hỏa Lò, phường Trần Hưng Đạo, quận Hoàn Kiếm, Hà Nội.
Mai Phương