Bảo tồn và phát huy giá trị di sản di tích Văn Miếu – Quốc Tử Giám trên nền tảng công nghệ 4.0

Văn Miếu – Quốc Tử Giám là Di tích quốc gia đặc biệt, đồng thời là một trong những điểm nhấn quan trọng của du lịch Thủ đô. Hàng năm Văn Miếu – Quốc Tử Giám thu hút hàng triệu lượt khách tham quan, nhưng vẫn chưa thật xứng tầm với vị thế của mình. Đặc biệt, qua gần 2 năm chịu ảnh hưởng của dịch bệnh Covid-19 với nhiều khó khăn, thách thức nhưng cũng giúp các nhà quản lý nhìn nhận lại cách thức tổ chức, thực hiện các hoạt động nhằm đẩy mạnh việc ứng dụng khoa học công nghệ, thu hút khách tham quan. Cách mạng công nghiệp lần thứ tư ngày càng trở nên phổ biến trên toàn thế giới. ông nghệ 4.0 đang xâm nhập vào mọi mặt đời sống xã hội, với nhiều ứng dụng rộng rãi và bảo tồn, phát huy giá trị di sản không thể là ngoại lệ. Ứng dụng thành tựu khoa học công nghệ mới nhất trong kỷ nguyên chuyển đổi số như công nghệ điện toán đám mây – Cloud Computing, công nghệ Big Data, công nghệ thông minh nhân tạo – AI, công nghệ tương tác 3D, công nghệ thực tế ảo ARVR, ảnh 360° tương tác… là việc làm cần thiết, tạo điều kiện thuận lợi cho quản lý, bảo tồn di sản văn hóa một cách bền vững, khoa học và hiệu quả thực tiễn cao.

Thông qua việc số hóa, công nghệ về lưu trữ cùng với các phần mềm tái hiện đa phương tiện, công chúng sẽ được tiếp cận, khai thác và tương tác mà không làm tổn hại đến di sản, di tích. Số hóa đang dần trở thành một trong những tiêu chí đánh giá mức độ phát triển văn hóa du lịch của di tích và bảo tàng với mục đích hướng đến những sản phẩm văn hóa có chất lượng cao phục vụ công tác nghiên cứu, bảo tồn, phổ biến và quảng bá giá trị di sản văn hóa đến mọi tầng lớp nhân dân trong và ngoài nước. Số hóa cũng phù hợp với cách tiếp cận, hưởng thụ văn hóa của công chúng trong kỷ nguyên cách mạng công nghiệp lần thứ 4, đồng thời gắn với nhiệm vụ xây dựng Hà Nội – Thành phố sáng tạo và chiến lược phát triển công nghiệp văn hóa của Thủ đô.

Phát biểu tại Hội thảo, Phó Giám đốc Sở Văn hoá và Thể thao Hà Nội Phạm Thị Mỹ Hoa khẳng định, trong bối cảnh đại dịch Covid-19 vẫn biến phức tạp, Di tích Quốc gia đặc biệt Văn Miếu-Quốc Tử Giám nói riêng và các di tích, danh thắng nói chung đang phải đối mặt với nhiều tác động và thách thức do bệnh dịch gây ra. Trong bối cảnh đó, Hội thảo chính là nơi trao đổi, chia sẻ, cập nhật các quan điểm, sự chuyển đổi phương pháp và cách tiếp cận giải pháp công nghệ cũng như xu hướng mới để hoạt động của di tích trở nên hiệu quả hơn, phù hợp hơn. Từ đó có thể lựa chọn các giải pháp hữu hiệu, phù hợp để đổi mới hoạt động của di tích vì sự phát triển bền vững trong tương lai.

“Sử dụng sức mạnh của công nghệ số trong các hoạt động tại di tích sẽ là một trong những giải pháp hiệu quả với nỗ lực gìn giữ và phát huy những giá trị di sản di tích Văn Miếu-Quốc Tử Giám’ – bà Phạm Thị Mỹ Hoa nhấn mạnh thêm.

Đối với công tác bảo tồn, việc ứng dụng công nghệ, số hoá di tích tạo ra một kho dữ liệu giúp lưu trữ một cách lâu dài những hình ảnh, thông tin về toàn bộ di tích, từ những kiến trúc, trang trí, hệ thống bia đá… cho đến những vấn đề quanh truyền thống khoa cử, truyền thống hiếu học hay thân thế, sự nghiệp của những vị Đại khoa… Song, được quan tâm nhiều nhất hiện nay chính là ứng dụng công nghệ 4.0 cho việc phát huy giá trị. Các chuyên gia công nghệ cho rằng, nhờ ứng dụng công nghệ 4.0, Văn Miếu – Quốc Tử Giám có thể tạo ra hệ thống trợ lý du lịch ảo ứng dụng công nghệ thông minh nhân tạo AI, tham quan ảo 3D Văn Miếu – Quốc Tử Giám trên Internet, trải nghiệm Văn Miếu – Quốc Tử Giám bằng công nghệ thực tế ảo VR 360, trải nghiệm tương tác 3D với những di sản tiêu biểu như Bia Tiến sĩ, tái hiện không gian Văn Miếu – Quốc Tử Giám những thế kỷ trước bằng công nghệ thực tế ảo 3D… Những công nghệ này giúp khách tham quan tìm hiểu một cách kỹ càng và đầy thú vị về Văn Miếu – Quốc Tử Giám trong môi trường “ảo mà như thật”; xây dựng những tua tham quan ảo 3D hấp dẫn.

Những công nghệ này cũng đều nằm trong “tầm tay” khi các công nghệ 4.0 mới nhất đều đã có mặt ở Việt Nam. PGS.TS Đặng Văn Bài, Ủy viên Hội đồng Di sản Văn hóa Quốc gia khẳng định: “Khu di tích Văn Miếu – Quốc Tử Giám hội tụ đầy đủ các điều kiện cần thiết để thực hành chức năng giáo dục của văn hoá với tư cách là các không gian: trải nghiệm trực quan sinh động; môi trường tự học, tự đào tạo; không gian giao tiếp đối thoại công cộng. Nếu chúng ta biết vận dụng công nghệ số thì giáo dục di sản sẽ giúp đạt hiệu quả cao hơn. Công nghệ số tạo ra sản phẩm hiện thực ảo, cung cấp cho du khách nhiều cơ hội văn hoá, chủ động tìm hiểu cái mình cần, thu thập kiến thức. Để làm được điều này thì các cơ quan cần chủ động, sáng tạo xây dựng các sản phẩm ứng dụng công nghệ 4.0”.

Đặc biệt, hiện nay công nghệ 3D Mapping đang ngày càng phổ biến. Công nghệ này cho phép dựng mô hình có tỷ lệ và kích thước tương đương với sản phẩm thật, sau đó thông qua trình chiếu dưới dạng 3D. Ứng dụng này cũng rất thích hợp nếu triển khai tại Văn Miếu – Quốc Tử Giám khi tổ chức các tour tham quan, du lịch đêm cùng định hướng tổ chức không gian văn hóa, tuyến phố đi bộ quanh di tích. Trong dịp này, Trung tâm Hoạt động VHKH Văn Miếu – Quốc Tử Giám cũng “chạy thử” màn trình diễn công nghệ 3D Mapping tại sân Nhà Thái học để các chuyên gia, học giả có thể tham khảo, góp ý.

Giám đốc Trung tâm Hoạt động VHKH Văn Miếu – Quốc Tử Giám Lê Xuân Kiêu cho biết, Trung tâm luôn mong muốn đưa không gian Văn Miếu – Quốc Tử Giám trở thành một không gian hoạt động văn hoá với nhiều sản phẩm văn hoá phục vụ du khách không chỉ tham quan ban ngày mà cả về đêm. Trên cơ sở đó hình thành nên tuyến phố đi bộ xung quanh Văn Miếu – Quốc Tử Giám vào cuối tuần để phát huy các giá trị của di tích gắn liền với đạo học. Chính vì vậy, trong thời gian qua, Trung tâm đã đề xuất với Thành phố đề án phát triển du lịch thông minh trên nền tảng công nghệ 4.0 tại Văn Miếu – Quốc Tử Giám. Và trong đề án đó có nội dung xây dựng sản phẩm tour đêm kể về câu chuyện đạo học Việt Nam, về Văn Miếu – Quốc Tử Giám sử dụng công nghệ nhằm cùng với quận Đống Đa sớm đưa không gian xung quanh di tích trở thành tuyến phố đi bộ phục vụ du khách trong và ngoài nước.