Sáng 11/3, dưới sự chỉ đạo của Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội, Ban Quản lý Di tích Nhà tù Hỏa Lò tổ chức chương trình Giao lưu “Dấu ấn vượt thời gian” nhân kỷ niệm 80 năm cuộc vượt ngục của các chiến sĩ cách mạng tại Nhà tù Hỏa Lò (3/1945 – 3/2025).
Chương trình có sự tham gia của thân nhân các cựu tù chính trị từng tham gia cuộc vượt ngục cách đây 80 năm như: Trần Tử Bình, Trần Đăng Ninh, Trương Thị Mỹ, Lê Tất Đắc, Trần Văn Cử…
Hoạt cảnh tái hiện tại cuộc vượt ngục bằng hình thức chui cống ngầm
Phát biểu trong chương trình Giao lưu, Giám đốc Ban Quản lý Di tích Nhà tù Hỏa Lò Nguyễn Thị Bích Thủy nhấn mạnh, trong những năm qua, Ban Quản lý Di tích đã tổ chức những cuộc gặp mặt, giao lưu giữa các cựu tù chính trị tham gia cuộc vượt ngục tháng 3/1945, tổ chức các trưng bày chuyên đề tại di tích cũng như các trưng bày lưu động giới thiệu những tư liệu, hiện vật liên quan đến các cựu tù chính trị tham gia cuộc vượt ngục tháng 3/1945. Từ tháng 2/2023 đến nay, trong chương trình Đêm thiêng 3 “Lửa thanh xuân” được tổ chức vào các tối thứ bảy hằng tuần có biểu diễn hoạt cảnh tái hiện cuộc vượt ngục bằng đường cống ngầm tháng 3/1945, để lớp lớp cháu con được tri ân, tưởng nhớ đến công lao của thế hệ cha ông, góp phần xây dựng đất nước Việt Nam giàu đẹp, hùng cường.
Giám đốc Ban Quản lý Di tích Nhà tù Hỏa Lò Nguyễn Thị Bích Thủy phát biểu trong chương trình Giao lưu
Chương trình Giao lưu “Dấu ấn vượt thời gian” với nhiều câu chuyện kể lại cuộc vượt ngục lịch sử tại Nhà tù Hỏa Lò cách đây 80 năm của các cưụ tù chính trị. Ngày 9/3/1945, Nhật đảo chính Pháp, chiếm quyền quản lý Nhà tù Hỏa Lò. Lợi dụng quân Nhật có nhiều sơ hở trong việc canh phòng, hơn 100 tù chính trị đã vượt ngục bằng nhiều hình thức khác nhau như nhóm trèo tường, nhóm chui xuống cống ngầm, nhóm giả làm dân thường… nhằm thoát khỏi Nhà tù Hỏa Lò. Sau khi vượt ngục thành công, các đồng chí nhanh chóng tỏa về các địa phương, tham gia tích cực vào việc chuẩn bị cho Tổng khởi nghĩa giành chính quyền vào ngày 19/8/1945.
“Chương trình là dịp để thế hệ sau được bày tỏ lòng tri ân đến các chiến sĩ cách mạng từng tham gia cuộc vượt ngục lịch sử năm xưa và cảm nhận sâu sắc về quá khứ hào hùng, bản lĩnh, trí tuệ của cha ông, từ đó nuôi dưỡng những giá trị tinh thần quan trọng về lòng biết ơn, tình yêu đất nước và sức mạnh vượt khó” – Giám đốc Nguyễn Thị Bích Thủy nhấn mạnh thêm.
Ông Trần Kháng Chiến, con trai đồng chí Trần Tử Bình kể về sáng kiến vượt ngục của cha mình và các tù chính trị
Tại chương trình Giao lưu, ông Trần Kháng Chiến, con trai đồng chí Trần Tử Bình xúc động kể lại: Tối 9/3/1945, Nhật đảo chính Pháp, việc quản lý trật tự trong Nhà tù rất lộn xộn. Tù chính trị được qua lại các trại tự do. Tập thề tù chính trị liên hệ với nhau chuẩn bị cho cuộc vượt ngục. Nhóm các đồng chí Trần Đăng Ninh, Lê Trọng Nghĩa, Lê Tất Đắc, Vũ Tuân, Hoàng Minh Chính, Vũ Kỳ… đã thực hiện thành công vượt ngục bằng cách vượt tường nhà tù vào tối 11/3/1945. Do tù thường phạm náo động tranh nhau vượt tường, bị lính canh Nhật phát hiện, nổ súng thị uy, phương án vượt tường thoát ra ngoài phài dừng lại.
“Ngay ngày hôm sau (12/3/1945), cha tôi (Trần Tử Bình) cùng các đồng chí Nguyễn Huy Hòa, Trần Văn Cử, Phan Vân khi đến trại J (giam tù nhân vị thành niên) thấy một nắp bê tông. Từ nắp cống này, nhóm tìm được đường thoát ra ngoài. Tù chính trị họp lại, lập kế hoạch vượt ngục qua đường cống ngầm. Tối 12/3/1945, cha tôi cùng các đồng chí Phan Vân, Nguyễn Huy Hòa, Nguyễn Tuân nhận nhiệm vụ nhóm tiên phong, nhóm tiếp theo là các đồng chí Đỗ Mười, Trần Văn Cử, Nguyễn Cao Đàm. Trong các ngày tiếp theo, hơn 100 tù chính trị đã vượt ngục thành công qua đường cống ngầm, trong đó có các đồng chí Nguyễn Lam, Đỗ Thị Hạnh, Nguyễn Thanh Bình, Lê Quốc Thân, Trương Đình Dần, Lương Văn Chất… Thành công từ cuộc vượt ngục Hỏa Lò, trở về với Nhân dân, với Đảng của tập thể tù chính trị tháng 3/1945 là một sự kiện rất đáng tự hào…” – ông Trần Kháng Chiến xúc động nói.
Ông Trần Tuấn Quảng, con trai đồng chí Trần Đăng Ninh
Có bố tham gia trèo tường vượt ngục trong cuộc vượt ngục tại Nhà tù Hỏa Lò, ông Trần Tuấn Quảng, con trai đồng chí Trần Đăng Ninh chia sẻ: “Mỗi lần trở lại Di tích Nhà tù Hỏa Lò, tôi đều thấy cảm phục quá trình đấu tranh gian khó mà cha ông đã trải qua. Tôi rất xúc động khi nghĩ đến những tấm gương của các thế thệ tiền bối đi trước. Gia đình chúng tôi thường xuyên có mối liên hệ với Di tích Nhà tù Hỏa Lò, luôn sẵn sàng đóng góp một phần công sức để nhà tù phát huy được tốt nhất. Trong thời gian gần đây, hoạt động tuyên truyền của Di tích Nhà tù Hỏa Lò rất tốt, góp phần truyền tải thông điệp về quá khứ và định hướng rất rõ ràng, đi vào lòng người. Mong việc tổ chức các hoạt động như này ngày càng nhiều hơn, hoàn thiện hơn”.
Bà Nguyễn Hồng Nga, con gái đồng chí Trương Thị Mỹ
Trong cuộc vượt ngục lịch sử, tập thể nữ tù chính trị lại có cách vượt ngục thành công rất đặc biệt. Bà Nguyễn Hồng Nga, con gái đồng chí Trương Thị Mỹ có đôi lời bộc bạch: “Mẹ tôi và các nữ tù chính trị đã chớp thời cơ khi thấy tình hình Nhật đảo chính Pháp lộn xộn và nghĩ ra cách nhờ người nhà đem quần áo vào, đóng giả làm những người đến thăm tù để đi ra một cách đường hoàng trước mặt cai tù, với quyết tâm trở về với cách mạng. Tôi rất khâm phục tinh thần mưu trí, dũng cảm của mẹ tôi và các nữ tù chính trị”.
Phát biểu trong Chương trình giao lưu, ông Nguyễn Tiến Hà, Trưởng Ban liên lạc chiến sĩ cách mạng bị địch bắt tù đày tại Nhà tù Hỏa Lò cho rằng: “Nhà tù Hỏa Lò là “địa ngục trần gian”, khi bị giam tại đây, chúng tôi xác định Nhà tù Hỏa Lò trở thành mặt trận chiến đấu mới của các chiến sĩ cách mạng, phải đoàn kết mới thành sức mạnh. Vượt ngục cũng là một hình thức đấu tranh ở trình độ cao của các tù nhân qua các thời kỳ. Có sự lãnh đạo của Đảng, các tù nhân luôn đoàn kết và ra quyết định đúng đắn, kịp thời. Cuộc vượt ngục tháng 3/1945 ở Nhà tù Hỏa Lò nói lên tinh thần đấu tranh bất khuất của các tù nhân”…
Gia đình ông Trần Kháng Chiến tặng Ban Quản lý Di tích Nhà tù Hỏa Lò tấm bằng Huân chương Sao vàng do Đảng, Nhà nước truy tặng cho đồng chí Trần Tử Bình
Gia đình bà Nguyễn Hồng Nga tặng Ban Quản lý Di tích Nhà tù Hỏa Lò bức ảnh của đồng chí Trương Thị Mỹ
80 năm trôi qua, kể từ khi cuộc vượt ngục lớn nhất lịch sử diễn ra tại Nhà tù Hỏa Lò tháng 3/1945 thành công, giá trị và ý nghĩa của sự kiện này còn mãi với thời gian. Những gì mà Ban Quản lý Di tích Nhà tù Hỏa Lò đã, đang làm rất nghiêm túc, năng động và sẵn sàng ứng dụng mọi khả năng có thể để bảo tồn giá trị của di tích một cách lâu dài nhằm giữ gìn, phát huy những di sản của quá khứ, là niềm động viên, an ủi rất lớn đối với con cháu các cựu tù chính trị.
Nhân dịp tổ chức chương trình Giao lưu “Dấu ấn vượt thời gian”, con cháu các cựu tù chính trị đã đóng góp thêm một số hiện vật, tư liệu phục vụ cho công tác truyên truyền của Ban Quản lý Di tích Nhà tù Hoả Lò.
Ngọc Trâm