Những năm 1990- 2000 của thế kỷ trước, nếu đi đến những khu phố cổ hay dọc theo quốc lộ 6, từ Ngã Tư Sở về Hà Đông, ta rất dễ gặp những cửa hàng, những gánh hàng, xe hàng bày bán các sản phẩm hoa khô, nhiều nhất là hoa bách nhật (còn có […]
Những năm 1990- 2000 của thế kỷ trước, nếu đi đến những khu phố cổ hay dọc theo quốc lộ 6, từ Ngã Tư Sở về Hà Đông, ta rất dễ gặp những cửa hàng, những gánh hàng, xe hàng bày bán các sản phẩm hoa khô, nhiều nhất là hoa bách nhật (còn có tên bất tử).
Hoa khô được làm từ 100% hoa tươi tự nhiên, qua những công đoạn thủ công của người thợ mà trở thành 1 sản phẩm vừa để làm đẹp, trang trí nhà cửa, quà tặng mà vẫn giữ được những phẩm chất tự nhiên vốn có của hoa tươi, cũng như sự đặc sắc về kiểu dáng và có tính nghệ thuật riêng biệt, làm nên sự độc đáo của dòng hoa này. Hoa khô được làm từ những nguyên liệu tự nhiên: Hoa, cỏ cây, lá, vỏ, quả; những loài hoa trồng như lưu ly, dã quỳ, cẩm chướng, hoa hồng…kết hợp với những phụ liệu thu hái từ thiên nhiên như lá rừng, dây leo, rễ cây cổ thụ, lá vạn tuế, lá hồng, lá tỉ muội, lá lộc vừng, lá dương xỉ v.v. Màu sắc tự nhiên, nguyên liệu tự nhiên, vẻ đẹp nguyên sơ, sản phẩm hoa khô bỗng trở lên sống động, làm say lòng người bởi màu sắc tự nhiên, không khác gì hoa tươi. Đặc biệt, độ bền của hoa có khi lên đến 3-5 năm, hoặc hơn; trong khi đó hoa tươi chỉ dùng được từ 3-10 ngày là héo, tàn phải vứt bỏ. Đã thế, hoa khô không phải mất công chăm sóc, màu sắc lâu bền, hương thơm dịu nhẹ, giữ lâu, người chơi chỉ việc giữ hoa không tiếp xúc ánh nắng và nước mà thôi. Thế nên, nhiều người đã chọn cho mình những sản phẩm hoa khô để làm đẹp ngôi nhà và làm quà lưu niệm.
Những sản phẩm hoa khô
Nghề làm hoa khô tuy không vất vả, nhưng đòi hỏi người làm phải có tính nhẫn nại, tỉ mỉ, khéo léo đến công phu và không phải ai cũng theo được nghề. Người làm hoa khô được ví như nghệ sĩ – nghệ sĩ tạo hoa. Người nghệ sĩ ấy thường phải hội tụ được 3 tố chất: Hoa, hóa và họa. Hoa là nguyên liệu làm lên sản phẩm. Hóa là công đoạn sấy, tẩy trắng, nhuộm màu sao cho bền lâu mà vẫn giữ được vẻ đẹp tự nhiên, biến cho hoa, lá tươi thành hoa, lá khô mà không biến đổi phẩm chất tự nhiên của nó. Họa là tư duy và cảm quan thẩm mỹ ở người nghệ sĩ. Mỗi người mỗi tư duy và thẩm mỹ nên sản phẩm hoa khô của từng nghệ sĩ có nét đặc trưng riêng. Với 2 bàn tay khéo léo, óc tưởng tượng phong phú, nhiều sáng tạo, họ bắt tay vào làm và tạo ra những sản phẩm hoa khô đẹp một cách tự nhiên, màu sắc tươi mới, trông hoa như vừa mới ngắt ở vườn về vậy.
Bức tranh nghệ thuật “Phố Hàng bạc thế kỷ 19” được cắt, dán bằng lá khô
Ở Việt Nam có nhiều nghệ sĩ đam mê với nghệ thuật hoa khô. Hà Nội là trung tâm của những sản phẩm hoa khô độc đáo, nơi hội tụ nhiều nghệ sĩ hoa. Có thể kể ra đây những tên tuổi nghệ sĩ – nghệ nhân hoa như Nguyễn Bá Mưu, Hoàng Thu Nga, Nguyễn Trang Linh, Tú Oanh…Nghệ nhân Hoàng Thu Nga với sản phẩm hoa khô đã nổi tiếng nhiều năm nay ở phố Lê Ngọc Hân, nghệ nhân Nguyễn Trang Linh ở Gia Lâm lại nổi tiếng với hoa khô và tranh ghép hoa 3D. Nghệ nhân Tú Oanh vừa mở cửa hàng kinh doanh hoa khô vừa mở các lớp dạy làm hoa khô cho các em bị khiếm thính. Đặc biệt, nghệ nhân Nhân dân – kĩ sư Nguyễn Bá Mưu ở số 9, ngõ Gốc Đề, phố Minh Khai là người đã có gần 50 năm gắn bó với dòng hoa khô. Sản phẩm tranh ghép lá và hoa khô của ông không chỉ bày bán ở các nhà sách, siêu thị, gallery ở Hà Nội, ở nhiều nơi trong cả nước mà còn trưng bày và bán ở nhiều nước như Hàn Quốc, Trung Quốc, Nhật Bản…Đến nhà nghệ nhân trong một chiều đông cuối năm, tôi được nghe ông say sưa kể về công việc và niềm đam mê sản phẩm hoa khô. Niềm đam mê ấy có từ khi ông còn đang học ở trường đại học Nông nghiệp Hà Nội, được phát triển lên khi ông công tác ở Phòng Hoa, bộ Ngoại thương, được tiếp xúc và làm việc với kỹ thuật làm hoa khô của Nhật Bản, được thu gom những nguyên liệu hoa, lá, cỏ cây, vỏ quả xuất sang Nhật để làm hoa khô, thu ngoại tệ về cho đất nước. Cho đến nay, ông Mưu được coi là ông tổ của dòng hoa khô Việt Nam. Với bàn tay, khối óc, hãng hoa khô Việt Nhật của nghệ nhân Nhân dân Nguyễn Bá Mưu đã cho ra đời nhiều sản phẩm hoa khô độc đáo với kỹ thuật và bí quyết gia truyền, màu sắc hoa giữ bền đến dăm ba chục năm; còn những bức tranh được làm từ sản phẩm lá khô tự nhiên, được xé, dán không những độc đáo, còn giữ màu vĩnh cửu, khó hư hỏng như các sản phẩm tranh vẽ bằng toan, sơn, bột màu; cũng rất khác với các sản phẩm hoa khô, tranh hoa, lá của Nhật Bản và Mỹ, được thị trường trong và ngoài nước tin dùng. Đến nay, nghệ nhân Nguyễn Bá Mưu đã truyền nghề làm hoa khô cho hàng trăm học trò trong cả nước, phần lớn là sinh viên.
Nghệ nhân Nhân dân Nguyễn Bá Mưu với những sản phẩm hoa khô
Niềm mong muốn của nghệ nhân Nhân dân Nguyễn Bá Mưu và nhiều nghệ nhân khác là được truyền nghề để dòng hoa khô không bị mai một, cũng là tạo việc làm, tăng thu nhập cho nhiều người, nhất là việc lưu giữ kỹ thuật, bí quyết làm nghề hoa khô Việt Nam độc đáo mà lạ.
Thanh Quy