Nằm trong dòng chảy của lễ hội truyền thống xứ Đoài nhưng lễ hội truyền thống đình Tường Phiêu, xã Tích Giang, huyện Phúc Thọ có những nét độc đáo, khác biệt với lễ hội rước Thánh đêm và màn đốt cây “Đình liệu”.
Lễ hội đình Tường Phiêu gắn với di tích Quốc gia đặc biệt Đình Tường Phiêu – ngôi đình cổ với nghệ thuật kiến trúc tinh xảo. Lễ hội vừa là dịp tưởng nhớ ân đức của Đức Thánh Tản có công trị thủy, dạy dân đánh cá, vừa là dịp tụ họp đông đảo nhân dân tham gia, giao lưu học hỏi, thắt chặt tình đoàn kết.
Lễ hội truyền thống đình Tường Phiêu, xã Tích Giang diễn ra từ ngày 13 đến ngày 16 tháng Giêng âm lịch hàng năm. Lễ hội hiện nay còn duy trì nhiều hoạt động truyền thống, trong đó đặc sắc nhất là tục rước đêm, ba năm tổ chức một lần (vào các năm Tý, Ngọ, Mão, Dậu) đã tồn tại từ rất lâu đời và được dân làng gìn giữ, lưu truyền đến ngày nay.
Trước đó, từ ngày 10 đến ngày 13 tháng Giêng, tại các thôn xóm dân cư, sau một năm trời chuẩn bị dong rào, củi khô, phên nứa những bó đuốc rồng, cây Đình liệu đã được nhân dân khẩn trương hoàn thành để kịp thắp sáng cho lễ rước.
Theo thông lệ, buổi sáng ngày 14 tháng Giêng, toàn thể cán bộ, Nhân dân xã Tích Giang và du khách sẽ nô nức trong tiếng trống hội rộn ràng, trong mùi hương thơm ngát tổ chức rước Thánh từ Đình Tường Phiêu lên Đền Ngô Sơn – ngôi đền linh thiêng nổi tiếng vừa được khánh thành và đưa vào sử dụng cuối năm 2022.
Buổi tối ngày 14 tháng Giêng, nghi lễ dâng hương tại đền Ngô Sơn được thực hiện. Sau đó là nghi lễ lấy lửa, khai hoả, thắp sáng cây đình liệu thứ nhất của các cụ trong Ban Văn hoá làng Tường Phiêu được chính thức bắt đầu. Lúc này trong bầu trời đêm 4 cây đình liệu bỗng rực sáng một góc trời. Giờ phút linh thiêng đã đến! Hàng nghìn người trong nô nức xếp hàng chật kín trên con đê tả Tích lộng gió, tại khu vực Đền và Chùa Ngo, từ con đường chạy dọc từ Đình Tường Phiêu lên con đê tả Tích sẽ cùng hòa mình trong biển người để hân hoan rước Tam Vị Đức Thánh hồi đình Tường Phiêu.
Trong đoàn rước từ Đền Ngo về Đình Tường Phiêu, tiếng trống chiêng, tiếng nhạc, tiếng rạ ran của các phù giá, đoàn kiệu rùng rùng xuất phát, kiệu đi tới đâu đuốc đình liệu rực sáng tới đó. Đuốc ở đây theo thuyền thống xa xưa được chuẩn bị là 4 cây đuốc đình liệu lớn để soi đường cho Thánh đi đánh cá đêm về. Theo Ban di tích đình Tường Phiêu cho biết, năm 1432, đền Ngo được dựng lên với truyền thuyết thánh Tản Viên Sơn về dạy dân làng đánh cá dập sào trên sông Tích. Theo các cụ trong làng truyền lại, tục rước kiệu đêm của làng Tường Phiêu xuất phát từ truyền thuyết về Thánh Tản: Trong một lần ngự giá vi hành tới miền Ngô Sơn, mải mê với việc dạy dân đánh cá và tìm cách trị thủy, Ngài và đoàn tùy tùng đã trở về núi vào ban đêm khá muộn. Khi lưu luyến tiễn Ngài và đoàn tùy tùng, dân làng đã dùng cây khô, rong rào làm đuốc để soi đường và để được chiêm ngưỡng đức Thánh được lâu hơn.
Ngoài 4 cây đuốc khổng lồ, tại lễ hội còn có nhiều cây đuốc nhỏ, gọi là đuốc rồng. Theo các cụ cao niên trong làng, lễ thánh tại đền Ngo được tổ chức từ năm 1432 đến ngày nay, cứ 3 năm một lần vào các năm Tý – Ngọ – Mão – Dậu. Trải qua hàng trăm năm lịch sử, lễ hội làng Tường Phiêu vẫn giữ được nét độc đáo. Quãng đường từ đình làng ra đền Ngo chỉ khoảng hơn 1km nhưng vào ngày hội luôn kín người rước Thánh trong đêm tối. Người đi xem hội rước đông vui rạng rỡ dưới ánh đuốc hồng, ai cũng muốn len tới chui qua kiệu cầu lộc, cầu điều may mắn, các ông đoàn trưởng điều hành, rước đuốc đi sát các phù giá, đôn đốc nhắc nhở, tiếp đuốc bảo đảm an toàn trên đường rước. Dòng người theo kiệu dài tới hàng cây số, ai nấy nét mặt hân hoan rạng rỡ.
Hội rước xuân làng Tường Phiêu như một con rồng lửa từ từ tiến về làng, qua ao làng, qua cổng Ngòi tới Đình Thôn (Đình Thái Giám), kiệu bắt đầu chạy, kiệu bay vào Đình Cả như diễn lại khung cảnh xa xưa, dân làng Tường Phiêu đốt đuốc đưa tiễn Đức Thánh qua cầu Ngo, qua gò chờ Người đã cưỡi đám mây hồng ngũ sắc bay về núi Tản, dân làng bái tạ bùi ngùi lưu luyến trên địa danh gò Lốc hiện nay.
Năm nay, Lễ hội Đình Tường Phiêu được tổ chức với quy mô hoành tráng. Bên cạnh những nghi lễ truyền thống, phần hội sẽ diễn ra chương trình nghệ thuật đặc sắc, các trò chơi dân gian như: thổi cơm thi, kéo co, đánh đu, cờ tướng, đập nồi đập niêu, bắt trạch trong chum, ….
Về dự lễ hội đình làng Tường Phiêu, Nhân dân và du khách còn được thăm quan, thắp hương, vãn cảnh tại chùa Ngo, sẽ được lạc vào không gian xưa với những hình ảnh đậm chất Tết xưa với cây đu; nồi bánh chưng Tết chiều cuối năm; chiếc cối xay lúa; mùi khói lam chiều trong căn bếp nhỏ xưa; hình ảnh người mẹ ướt đẫm vai áo bên chiếc cối giã gạo… Tất cả đều được tái hiện một cách sinh động và chắc chắn sẽ chạm vào ký ức của mỗi du khách.
Tích Giang