Nét đẹp làng cổ Ước Lễ

Không chỉ nổi tiếng là cái nôi của nghề làm giò chả trứ danh, Ước Lễ còn được ví như “bảo tàng sống” của văn hóa làng quê Bắc Bộ, với cổng làng cổ kính, đình, chùa trầm mặc và những ngôi nhà rêu phong mang dấu ấn thời gian.

Kiến trúc cổ – Hồn cốt ngàn năm

Điểm nhấn đầu tiên ghi dấu trong lòng mỗi du khách khi đến với Ước Lễ chính là cổng làng cổ kính, uy nghiêm, được xây dựng từ thời nhà Mạc (thế kỷ XVI). Cổng làng là một công trình kiến trúc độc đáo, bề thế và mang tính biểu tượng sâu sắc. Cổng có hình vòm cuốn, cao 6m, rộng 12m, cấu trúc hai tầng tám mái, xây bằng gạch chỉ nung đỏ, mang dáng dấp của một cổng thành cổ. Phía trên là vọng lâu, nơi từng dùng làm chòi canh, nay trở thành điểm treo cờ trong lễ hội.

Cổng làng Ước Lễ. Ảnh: Internet

Phía trước cổng đắp nổi ba chữ Hán “Ước Lễ môn”, hàm ý người quân tử dù học rộng tài cao vẫn phải giữ trọn lễ nghĩa. Phía trong cổng khắc nổi ba chữ “Thiểu cao đại”, hàm ý người làng phải sống có đạo đức, học hành tiến thủ, để đời sau được hiển vinh.

Trên gác cổng là bức đại tự “Mỹ tục khả phong”, phần thưởng cao quý vua Tự Đức ban tặng cho dân làng vào năm 1851, như sự ghi nhận cho những phong tục đẹp đẽ, đáng noi theo của làng Ước Lễ.

Hai bên cổng còn lưu giữ đôi câu đối cổ, mang triết lý sống, khuyên răn con người phải giữ gìn lễ nghĩa, tôn trọng tổ tiên và sống thuận hòa với xóm làng. Cổng làng Ước Lễ không chỉ là biểu tượng của sự bảo vệ ranh giới làng xã mà còn là cánh cửa dẫn lối vào không gian văn hóa đặc sắc – nơi thời gian như lắng đọng trong từng viên gạch, nếp nhà, gốc đa…

Không gian làng – Bức tranh văn hóa sống động

Qua cổng làng, du khách như bước vào một không gian khác tĩnh tại, rêu phong, đậm chất Bắc Bộ xưa. Những con ngõ nhỏ lát gạch nghiêng, tường đá ong bạc màu, mái ngói nhuốm màu thời gian… vẽ nên bức tranh làng quê trầm mặc. Hai bên đường là những ngôi nhà cổ hơn 100 năm tuổi, mang kiến trúc truyền thống.

Đình làng Ước Lễ – di tích lịch sử cấp quốc gia, nằm ngay bên cổng làng. Đây là nơi thờ Thành hoàng làng và tổ nghề giò chả, nơi diễn ra các nghi lễ trọng đại và hội làng truyền thống. Phía đối diện là khu chợ cổ chỉ họp vài giờ mỗi sáng, nhưng là điểm hội tụ đời sống cộng đồng, nơi giữ nhịp sinh hoạt làng quê đặc trưng. Cùng với đó, hệ thống giếng cổ, chùa cổ, nhà thờ họ, cùng lạch nước và cây cầu đá bắc qua tạo nên nét đặc sắc ở Ước Lễ.

Rước ống chả quế hơn 100kg dâng Thánh tại Lễ hội làng nghề truyền thống giò chả Ước Lễ năm 2025. Ảnh: Internet

Ở Ước Lễ có nghề làm giò chả đã vang danh hàng trăm năm. Dù nhiều nghệ nhân đã lập nghiệp khắp nơi, nhưng vào dịp lễ tết hay giỗ tổ, con cháu khắp miền vẫn trở về làng, tụ hội bên đình làng ôn lại truyền thống, tiếp lửa nghề tổ. Người dân nơi đây luôn ý thức sâu sắc trong việc bảo vệ và phát huy giá trị truyền thống.

Mỗi năm vào ngày 12/3 âm lịch, Lễ hội làng nghề truyền thống giò chả Ước Lễ được tổ chức để người làng và con em phương xa cùng khách du lịch được gặp gỡ, nhân lên cơ hội lan tỏa hương vị giò chả Ước Lễ đến thực khách khắp muôn phương.

Năm nay, Lễ hội được tổ chức vào ngày 11 và 12/3 âm lịch (tức ngày 8 và 9/4/2025) với nhiều hoạt động phong phú, mới mẻ cùng các không gian chợ quê và trải nghiệm văn hóa hấp dẫn. Hội làng là dịp để mỗi người Ước Lễ nhân lên tình yêu nghề, lan tỏa những nét tinh hoa văn hóa ẩm thực Việt Nam.

Trong bối cảnh nhiều làng quê cổ đang dần mai một bởi sự phát triển hiện đại, thì làng Ước Lễ nổi lên như một điểm sáng của sự hài hòa giữa bảo tồn và phát triển. Nơi đây không chỉ là không gian văn hóa độc đáo của Hà Nội mà còn là tài sản quý báu trong dòng chảy di sản văn hóa dân tộc.

Mai Phương