Hương ước, quy ước là văn bản đóng vai trò quan trọng, phát huy tinh thần tự quản của cộng đồng dân cư thôn, tổ dân phố. Hương ước, quy ước góp phần xây dựng, duy trì và phát triển các quy tắc xử sự văn minh, lành mạnh trong cộng đồng. Nhờ đó mà cộng đồng tăng cường đoàn kết và gắn bó giữa các thành viên.
Bên cạnh đó, hương ước, quy ước có vai trò giúp cộng đồng cùng cam kết giữ gìn trật tự, đảm bảo an toàn cho người dân, đồng thời nâng cao ý thức bảo vệ môi trường và bảo vệ tài sản cộng đồng; giữ gìn và phát huy truyền thống văn hoá và phong tục tập quán giá trị; loại bỏ những quan niệm lạc hậu, cổ hũ; xây dựng nếp sống lành mạnh, văn minh và tử tế trong cộng đồng.
Chính vì lẽ đó, những năm qua, việc xây dựng, thực hiện hương ước, quy ước trên địa bàn Hà Nội luôn nhận được sự quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo sâu sát của các cấp ủy đảng, chính quyền, sự đồng thuận cao của các tầng lớp Nhân dân. Nhờ đó, công tác xây dựng và thực hiện hương ước, quy ước đã từng bước hoàn thiện và ngày càng phát huy hiệu quả, góp phần quan trọng vào việc phát huy dân chủ ở cơ sở, xây dựng gia đình văn hóa, thôn, tổ dân phố văn hóa.
Việc chỉ đạo, hướng dẫn xây dựng, thực hiện hương ước, quy ước được triển khai gắn với việc thực hiện Phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” và Cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh”. Tại các xã, phường, công tác rà soát, sửa đổi, bổ sung hương ước, quy ước theo kế hoạch của UBND thành phố được các địa phương chỉ đạo các đơn vị chuyên môn và các thôn, tổ dân phố trên địa bàn thực hiện.
Phó Chủ tịch UBND quận Bắc Từ Liêm Lê Thị Thu Hương cho biết, việc xây dựng quy ước, hương ước có ý nghĩa vô cùng quan trọng đến đời sống của Nhân dân, cộng đồng, khu dân cư, có tác động trên mọi lĩnh vực đời sống xã hội, góp phần quan trọng vào việc phát huy dân chủ ở cơ sở. Qua đó việc tổ chức Luật thực hiện dân chủ ở cơ sở được lồng ghép và phát huy kết quả rõ rệt trong xây dựng gia đình văn hóa, tổ dân phố văn hóa, giữ gìn và phát huy những phong tục tập quán, truyền thống tốt đẹp của dân tộc. Việc cưới, tang, lễ hội, mừng thọ được thực hiện đúng theo quy định của Trung ương, Thành phố: tỷ lệ hoả táng luôn đạt trên 90%; 100% đám cưới được tổ chức cưới văn minh; 100% lễ hội được tổ chức đúng nghi lễ. Việc đóng góp xây dựng các công trình dân sinh được Nhân dân ủng hộ nhiệt tình với hàng nghìn mét đường được đóng góp xã hội hoá. Công tác vệ sinh môi trường các tuyến đường, ngõ trong khu dân cư được Nhân dân hưởng ứng. Quy ước, hương ước giúp Nhân dân giúp đấu tranh phòng ngừa với các tệ nạn xã hội…
Là huyện ngoại thành phía Tây Nam Hà Nội, huyện Chương Mỹ có 30 xã, 02 thị trấn (năm 2023 có 187 thôn, 21 tổ dân phố; hiện nay còn 186 thôn, 21 tổ dân phố). Theo báo cáo, từ năm 1995 đến năm 2023, việc xây dựng và thực hiện hương ước, quy ước của các thôn, tổ dân phố trên địa bàn huyện được cấp ủy, chính quyền, hệ thống chính trị và nhân dân quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện đã đạt nhiều kết quả tích cực, tác động đến các phong trào xây dựng “Gia đình văn hoá”, “Thôn văn hoá”, “Tổ dân phố văn hoá”, thực hiện nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang và lễ hội góp phần gìn giữ và phát huy phong tục tập quán, truyền thống tốt đẹp của cộng đồng dân cư ở mỗi địa phương. Kết quả đến đầu năm 2018, 100% thôn, tổ dân phố đã xây dựng và triển khai thực hiện quy ước Làng Văn hóa. Thực hiện Quyết định số 22/2018/QĐ-TTg ngày 08/5/2018 của Thủ tướng Chính phủ, đã có 64 thôn và 04 tổ dân phố thực hiện việc rà soát, sửa đổi bổ sung quy ước, hương ước. Đến ngày 12/9/2023, trên địa bàn huyện có 114/208 thôn, tổ dân phố thuộc 18/32 xã, thị trấn đã thực hiện xong việc rà soát, sửa đổi, bổ sung và có quyết định phê duyệt hoặc công nhận hương ước, quy ước mới.
Phó Chủ tịch UBND huyện Chương Mỹ Hoàng Minh Hiến khẳng định: Việc xây dựng, rà soát, bổ sung, sửa đổi và thực hiện hương ước, quy ước của các thôn, tổ dân phố trên địa bàn huyện Chương Mỹ trong những năm qua đã góp phần tích cực trong việc xây dựng đời sống văn hoá cơ sở; hạn chế, loại bỏ các tập tục lạc hậu trong đời sống xã hội; giữ gìn, phát huy truyền thống, tập quán tốt đẹp của cộng đồng dân cư và hình thành các giá trị văn hóa mới, tiến bộ; bài trừ các hủ tục lạc hậu trong việc cưới, việc tang, mừng thọ, tổ chức lễ hội ở địa phương; thực hành tiết kiệm, chống lãng phí, mê tín dị đoan; thực hiện tốt nếp sống văn minh, gia đình văn hoá, chính sách dân số, kế hoạch hoá gia đình, chăm sóc, bảo vệ người cao tuổi, trẻ em, phụ nữ; nâng cao ý thức bảo vệ các di tích, bảo vệ môi trường, cảnh quan thiên nhiên của nhân dân; bảo đảm an ninh trật tự, phát huy dân chủ ở cơ sở… Tuy nhiên, một số quy ước mới sửa đổi, bổ sung nhưng không đúng quy định (trong đó đáng chú ý là các quy định tại Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở và Nghị định số 59/2023/NĐ-CP ngày 14/8/2023 của Chính phủ Quy định chi tiết một số điều của Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở).
Để công tác xây dựng, thực hiện hương ước, quy ước tại các thôn, tổ dân phố được triển khai thực hiện nhiệm vụ đúng trình tự, thủ tục, quy trình, đảm bảo nội dung và triển khai một cách đồng bộ, sát với thực tế, Sở Văn hóa và Thể thao tổ chức Hội nghị tập huấn, bồi dưỡng kiến thức, chuyên môn nghiệp vụ công tác xây dựng, thực hiện hương ước, quy ước theo Nghị định số 61/2023/NĐ-CP của Chính phủ. Thông qua các ý kiến tham luận của đại diện các thôn, tổ dân phố tại các quận, huyện; những đánh giá, nhận định về công tác triển khai xây dựng và thực hiện hương ước, quy ước ở địa phương đã cho thấy một bức tranh khá đầy đủ về kết quả của việc thực hiện quy ước, hương ước, nhất là các nội dung về xây dựng đời sống văn hóa cơ sở, gìn giữ và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống đặc sắc của địa phương cũng như những khó khăn, hạn chế trong quá trình xây dựng và thực hiện hương ước, quy ước.
Phó Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội Trần Thị Vân Anh cũng cho rằng, bên cạnh những kết quả đạt được, việc triển khai xây dựng, thực hiện hương ước, quy ước trên địa bàn Thành phố vẫn còn tồn tại một số hạn chế. Một số hương ước, quy ước của khu dân cư còn sơ sài về nội dung, sao chép lẫn nhau, chưa thể hiện đặc điểm về kinh tế, văn hóa, xã hội, cũng như phong tục tập quán và truyền thống văn hóa riêng của mỗi tổ dân phố, thôn. Chất lượng của một số hương ước, quy ước còn hạn chế, có địa phương coi việc xây dựng hương ước, quy ước của các khu dân cư là việc làm cho có. Việc thực hiện hương ước, quy ước sau khi được phê duyệt ở một số xã, phường còn mang tính hình thức, công tác phổ biến hương ước, quy ước ở một vài nơi chưa được thường xuyên, dẫn đến khi quy ước đã được phê duyệt nhưng không được đưa vào sử dụng triệt để, hiệu quả.
Để tiếp tục thực hiện có hiệu quả trong công tác quản lý, xây dựng, thực hiện hương ước, quy ước trên địa bàn, phát huy giá trị của hương ước, quy ước trong xây dựng đời sống văn hóa hiện nay, theo Phó Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao Trần Thị Vân Anh, các địa phương cần đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến nhằm nâng cao nhận thức của các cấp, các ngành và các tầng lớp Nhân dân về vị trí, vai trò của hương ước, quy ước trong quản lý xã hội, nhất là trong thực hiện Phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa”. Tăng cường năng lực quản lý, thực thi về hương ước, quy ước theo Nghị định số 61/2023/NĐ-CP của Chính phủ. Tiếp tục rà soát, bổ sung, hoàn thiện hương ước, quy ước ở cơ sở đảm bảo dân chủ, khách quan, đúng theo quy định của Nhà nước, mang giá trị văn hóa riêng biệt của mỗi khu dân cư…
Vy Vy