Sen trong đời sống văn hóa Việt

Hoa sen – loài hoa gần gũi nhưng không kém phần thanh cao, hoa sen trong tâm thức của người Việt là biểu tượng của sự thuần khiết, trong sáng. Hoa sen tượng trưng cho khí phách, bản sắc tâm hồn Việt. Ngoài ra, hoa sen còn có vai trò và vị trí đặc biệt cả về tâm linh và văn hóa của người Việt. Từ bao đời nay, hoa sen đã đi vào lòng người, đi vào cuộc sống và văn hóa của người Việt. Ngắm sen ta có thể dễ dàng nhận ra ngay hình ảnh con người Việt Nam chân chất mà thật thà. Hình tượng hoa sen lan tỏa rộng rãi trong đời sống người dân và có một vị trí, ý nghĩa rất quan trọng.

Tại tọa đàm, các nhà nghiên cứu văn hóa, nhà khoa học đã làm rõ vẻ đẹp và giá trị sen trong đời sống văn hóa Việt, sen trong mỹ thuật, sen trong thi ca, cũng như việc bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa Việt thông qua hình tượng hoa sen.

Bàn về sen trong đời sống văn hoá Việt, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Thị Minh Thái cho rằng, sen có hai ý nghĩa, ý nghĩa về vật chất và ý nghĩa về tinh thần trong đời sống người Việt. Về vật chất, hoa sen, lá sen, củ sen, ngó sen, hạt sen… đều được sử dụng rộng rãi trong đời sống, đặc biệt hoa sen dùng để ướp trà tạo nên một ẩm thực tinh tế, cuốn hút. Hà Nội có sen hồ Tây nổi tiếng đẹp và thơm ngát, là nơi hấp dẫn đông đảo khách du lịch mỗi mùa sen nở. Về giá tinh thần, hoa sen là nguồn cảm hứng bất tận cho thơ ca, nhạc, họa, nghệ thuật biểu diễn… “Hoa sen thuộc về phương Đông, thuộc về mỹ học và biểu tượng của nhà Phật” – Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Thị Minh Thái chia sẻ. Chính vì vậy, hoa sen hiện diện trong đời sống hàng ngày, gần gũi với người dân Việt Nam.

Trong thi ca, sen là chất liệu cho rất nhiều tác phẩm văn học nghệ thuật, cho lĩnh vực âm nhạc. Theo Tiến sĩ Trần Đoàn Lâm: “Sen là đối tượng gợi cảm hứng, đem lại cảm hứng trong nghệ thuật, văn chương, thi ca Việt Nam. Hoa sen liên quan đến tình cảm quê hương, sen là biểu tượng cho vẻ đẹp của con người Việt Nam. Sen mang phẩm chất thanh cao, chứa đựng quan niệm triết học cả về không gian và thời gian”.

Còn trong nghệ thuật tạo hình, hoa sen cũng được rất nhiều nền văn hóa của các quốc gia lựa chọn để đưa vào đời sống nghệ thuật, tín ngưỡng. Còn ở Việt Nam, trên mọi vùng miền, hoa sen là cảm hứng trong nhiều loại hình nghệ thuật sáng tác từ xưa tới nay. Người ta thấy sen hiện diện ở các kiến trúc từ thời Lý, Trần, Lê, Nguyễn. Những tác phẩm hoa sen được chạm khắc, tạo hình bởi những bàn tay khéo léo của người thợ. Đến ngày nay, dấu ấn vẫn còn rất nhiều ở các bảo vật, các di tích đình, chùa, lăng, miếu.

Bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hoá Việt thông qua hình tượng hoa sen, đang được nhiều tổ chức, cá nhân quan tâm. Trong đó, bà Trần Thị Thanh Tâm – Chủ nhiệm Quỹ hỗ trợ Bảo tồn Di sản văn hoá Việt Nam, đã có nhiều bộ sưu tập sen trong đời sống Việt. Bà đã đưa các tác phẩm lấy cảm hứng từ sen của mình tới trưng bày nhiều nơi, với nhiều chủ đề. Gần 20 năm thực hiện, bà cũng chiêm nghiệm ra, sen là một biểu tượng rất vi diệu, mang hồn cốt của văn hóa Việt Nam. Hình tượng hoa sen có trong Phật giáo, trong kiến trúc,…, nhất là trong đời sống văn hóa ẩm thực, sen đã tồn tại trong đời sống con người một cách sâu sắc. Chính vì vậy, bà Trần Thị Thanh Tâm đã sưu tập gần 20 năm với bộ sưu tập “Sen trong đời sống văn hóa Việt” đã được tổ chức kỷ lục châu Á ghi nhận kỷ lục người phụ nữ sở hữu bộ sưu tập chủ đề “Sen trong đời sống văn hóa Việt” với nhiều sản phẩm về sen, trong đó có tranh sen, tranh sơn dầu, sơn mài, đá quý, gốm sứ; lọ hoa, đồ dùng, đồ trang trí chủ đề hoa sen; các bức thư pháp hoa sen và câu đối…

Tọa đàm diễn ra trong không gian nghệ thuật “Sen thư pháp” tại Bảo tàng Hà Nội. Ngoài ra, trong khuôn khổ tọa đàm còn diễn ra nhiều hoạt động như: Trình diễn bộ sưu tập thời trang chủ đề Sen của nhà thiết kế Việt Phượng, tiệc trà sen, ẩm thực sen…

Hồng Vân