Sáng ngày 9/12, Ban Quản lý Di tích Nhà tù Hoả Lò tổ chức khai mạc Trưng bày chuyên đề “Khoảng lặng”, nhân kỷ niệm 50 năm chiến thắng “Hà Nội – Điện Biên Phủ trên không” (12/1972- 12/2022), 50 năm trao trả phi công Mỹ bị bắt giam tại các trại giam miền Bắc (1973 – 2023).
Trưng bày được thể hiện qua 2 nội dung: “Những ngày đỏ lửa” và “Sau bức tường đá”, gợi nhớ về những khoảng lặng sau các trận bom rải thảm, các trận đánh khốc liệt và những mất mát, hy sinh mà mỗi chiến sĩ, người dân đã trải qua trong 12 ngày đêm khói lửa cuối năm 1972; khoảng lặng suy nghĩ của phi công Mỹ về cuộc chiến mà mình tham gia và cảm nhận về cuộc sống, con người Việt Nam; khoảng lặng sau 50 năm, những cựu binh Mỹ quay trở lại thăm chiến trường xưa và thăm “Hilton – Hà Nội”.
Trưng bày thu hút sự quan tâm của các đại biểu và công chúng.
Ở nội dung “Những ngày đỏ lửa”, Trưng bày giới thiệu những tài liệu, hình ảnh cuối tháng 12/1972, trong “vòng cung lửa” của các loại vũ khí hiện đại, cả bầu trời miền Bắc rung chuyển, nhuốm màu chớp đạn; từng ngôi nhà, dãy phố Hà Nội, Hải Phòng phải hứng chịu những trận bom rải thảm của máy bay B-52, khiến cho “đất rung, ngói tan, gạch nát”. Hà Nội, Hải Phòng và các thành phố khác đều trở thành “chiến trường” đặc biệt. Với niềm tin chiến thắng, nhân dân nhanh chóng thích ứng với cuộc sống vừa sản xuất, vừa chiến đấu. Hệ thống còi báo động, loa phát thanh, kẻng báo động, trạm quan sát máy bay địch được lập ở khắp nơi. Đặc biệt, bằng sự dũng cảm, sáng tạo, bộ đội ra-đa đã “vạch nhiễu tìm thù”, bộ đội phòng không – không quân thành “rồng lửa”, “én bạc” xuất kích đánh bại cuộc tập kích chiến lược của địch, góp phần làm nên kỳ tích “Hà Nội – Điện Biên Phủ trên không” của thế kỷ XX.
Nội dung “Sau bức tường đá” giới thiệu tài liệu, hình ảnh về những năm 1964 – 1973, Nhà tù Hỏa Lò (lúc này gọi là Trại giam Hỏa Lò) được dùng để giam phi công, nhân viên kỹ thuật trên máy bay của lực lượng không quân và hải quân Mỹ bị bắt trong hai cuộc chiến tranh phá hoại miền Bắc Việt Nam, trong đó phần lớn là những phi công đã tham chiến trong trận “Điện Biên Phủ trên không” năm 1972. Sau bức tường đá “Hilton – Hà Nội”, phi công Mỹ có thời gian lắng lại để hiểu về cuộc chiến mà mình tham gia và cảm nhận về cuộc sống, con người Việt Nam. Từng lá thư gửi về gia đình, từng nét bút trong các bức tranh đều thể hiện chân thực cuộc sống của phi công Mỹ trong Trại giam Hoả Lò.
Những tài liệu, hình ảnh, hiện vật làm nổi bật không gian Trưng bày.
Để làm nổi bật không gian Trưng bày, những tổ hợp Trưng bày với hệ thống đường giao thông hào giúp người dân thuận tiện di chuyển, ẩn nấp khi có báo động phòng không; chiếc kẻng làm từ vỏ bom, báo động cho người dân khẩn trương vào hầm trú ẩn mỗi khi máy bay địch tấn công; hố tránh bom cá nhân còn gọi là hầm cá nhân, “hầm tăng xê” trên đường phố, với những chiếc nắp làm bê tông cốt thép hoặc bện bằng rơm… đã phần nào tái hiện lại giai đoạn lịch sử những năm 1964 – 1973 tại miền Bắc Việt Nam. Trưng bày còn giới thiệu nhiều hiện vật giá trị của những phi công Mỹ tại Trại giam Hoả Lò và khi được trao trả về nước năm 1973 như: Huy hiệu Bác Hồ của phi công Nguyễn Văn Cốc được trao tặng khi bắn rơi máy bay Mỹ năm 1967; máy đo huyết áp, tai nghe của ông Đỗ Doãn Đại – Giám đốc Bệnh viện Bạch Mai sử dụng để khám bệnh cho người dân và các nạn nhân sau những trận ném bom của máy bay Mỹ tại Hà Nội, năm 1972; giấy ra vào Sân bay Gia Lâm mà ông Hoàng Văn Quấn, Quản giáo Trại giam Hỏa Lò sử dụng trong thời gian thực hiện công tác trao trả phi công Mỹ, năm 1973…
Hoạt cảnh tái hiện công tác chuẩn bị khẩn trương của Nhân dân miền Bắc khi đi sơ tán.
Tham dự Trưng bày chuyên đề “Khoảng lặng”, đại biểu được cùng tham gia trải nghiệm chui hào giao thông khi có báo động phòng không; xem hoạt cảnh tái hiện công tác chuẩn bị khẩn trương của Nhân dân miền Bắc khi đi sơ tán, cùng sự thích ứng khi vừa sản xuất, vừa chiến đấu trong hoàn cảnh chiến tranh; chiêm ngưỡng một số bức tranh trong bộ “ODYSSEY, cuộc viễn chinh còn dang dở của Wellington Blackfly”, được Trung tá Không quân Hervey Studdiford Stockman vẽ trong thời gian bị giam tại Trại giam Hỏa Lò, để hiểu hơn về cuộc sống của phi công Mỹ trong “Hilton – Hà Nội”; gặp gỡ nhân chứng lịch sử, khách mời là cựu tù chính trị từng bị bắt giam trong các Nhà tù thực dân, đế quốc: Thiếu tướng Huỳnh Đắc Hương, ông Nguyễn Tiến Hà, ông Trần Khâm; các Anh hùng Lực lượng vũ trang Nhân dân, các cán bộ, chiến sĩ Quân chủng Phòng không-Không quân: Trung tướng Nguyễn Đức Soát, Trung tướng Phạm Phú Thái, Thiếu tướng Trần Việt; các cựu cán bộ làm công tác quản giáo, chăm sóc phi công Mỹ tại Trại giam Hoả Lò…
Gặp gỡ nhân chứng lịch sử – Thiếu tướng Trần Việt, phi công MiG21 bắn rơi 3 máy bay F4 năm 1972.
Trưng bày góp phần giáo dục truyền thống yêu nước cho thế hệ trẻ.
Trưng bày ra mắt vào 8h30 ngày 9/12/2022 tại Di tích lịch sử Nhà tù Hỏa Lò, số 1 phố Hỏa Lò, phường Trần Hưng Đạo, quận Hoàn Kiếm, Hà Nội.
Ngọc Trâm