Trung tâm Hoạt động VHKH Văn Miếu – Quốc Tử Giám: 35 năm xây dựng và phát triển

Toạ đàm được tổ chức nhằm tổng kết chặng đường 35 năm hoạt động của Trung tâm, đồng thời lắng nghe ý kiến đóng góp của các nhà quản lý, nhà khoa học và các đối tác cho sự phát triển của Trung tâm trong thời gian tới.

Di tích Quốc gia đặc biệt Văn Miếu – Quốc Tử Giám là một trong những quần thể kiến trúc lâu đời và quan trọng bậc nhất ở Hà Nội và là di tích Nho học lớn nhất ở Việt Nam… Trải qua hơn 700 năm hoạt động với chức năng là trung tâm giáo dục cao cấp đầu tiên và lớn nhất của Việt Nam thời kỳ quân chủ (1076-1802), khoa thi Hán học cuối cùng vào năm 1919. Cùng với những thăng trầm của lịch sử trong thế kỷ 20 và nhận thức về di sản văn hóa chưa đầy đủ trong giai đoạn sau này, khu di tích bị xuống cấp nghiêm trọng. Các hạng mục như Quốc Tử Giám, nhà che bia, tòa Phương Đình trên gò Kim Châu ở hồ Văn mất đi. Những công trình còn lại thì hư hỏng, dột nát, ngập nước, không được chăm sóc và hầu như rất ít khách đến tham quan.

Phát biểu tại toạ đàm, Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội Đỗ Đình Hồng cho biết: Công tác bảo tồn di tích Văn Miếu – Quốc Tử Giám đã đạt được những kết quả hết sức quan trọng, chấm dứt thời kỳ xuống cấp kéo dài và tạo nên diện mạo khang trang nhưng vẫn mang đậm nét cổ kính, trầm mặc của di tích lâu đời. Tất cả các hạng mục của Di tích đều được bảo quản và trùng tu đảm bảo đúng nguyên tắc của công tác bảo tồn, không làm biến dạng, sai lệch kết cấu của các công trình, cổng Tam quan, Khuê Văn Các, điện Đại Thành, giếng Thiên Quang, xây dựng khu Thái học, phục dựng Phương đình và tôn tạo gò Kim Châu, hồ Văn… là những ví dụ sinh động cho nỗ lực của Trung tâm để có được hiện trạng như hôm nay.

“Là một trung tâm hoạt động văn hóa, khoa học lớn của Thủ đô Hà Nội, nhiều hoạt động văn hóa, giáo dục, khoa học được tổ chức tại di tích để phát huy giá trị của di tích và góp phần xây dựng ngành văn hóa Thủ đô. Là nơi gắn với giá trị hiếu học, tôn sư trọng đạo tôn trọng nhân tài. Các cuộc trưng bày, triển lãm được tổ chức tại Trung tâm ngày càng đi vào bài bản, mang tính chuyên nghiệp hơn và tạo nên những hiệu ứng tích cực đối với giới chuyên môn cũng như khách tham quan. Việc đón tiếp các đoàn khách tham quan, đặc biệt là các đoàn khách ngoại giao của Đảng, Nhà nước và Thành phố luôn chu đáo, trọng thị và an toàn, góp phần tạo hình ảnh tốt đẹp về đất nước và con người Việt Nam” – ông Đỗ Đình Hồng khẳng định.

Ông Đỗ Đình Hồng cũng đề nghị, trong chặng đường phát triển phía trước trong dòng chảy hiện đại hóa và hội nhập quốc tế của đất nước, Trung tâm Hoạt động Văn hóa Khoa học Văn Miếu – Quốc Tử Giám đang đứng trước nhiều thời cơ cho sự phát triển trong giai đoạn mới. Trước những thời cơ và thách thức, để di tích luôn là một địa chỉ văn hóa quan trọng của Thủ đô và cả nước, làm tốt nhiệm vụ giáo dục truyền thống, phục vụ khách tham quan và các đoàn khách ngoại giao cùng các nhiệm vụ khác, hoạt động của Trung tâm trong những năm tiếp theo cần đổi mới hoạt động nghiên cứu khoa học, truyền thông, giáo dục di sản theo hướng sử dụng công nghệ hiện đại, thiết thực, đưa các kết quả nghiên cứu vào trong các hoạt động cụ thể; Đa dạng hóa các hoạt động văn hóa nghệ thuật, văn hóa giáo dục theo hướng phát huy giá trị của di tích, đặc biệt là truyền thống hiếu học, tôn sư trọng đạo, tôn trọng hiền tài…; Mở rộng quan hệ hợp tác với các tổ chức, cá nhân trong nước và nước ngoài, đẩy mạnh hoạt động xã hội hóa; tạo môi trường thuận lợi cho các hoạt động bảo tồn và phát huy giá trị của di tích…

Tại tọa đàm, các đơn vị, tổ chức, nhà khoa học đã đưa ra nhiều ý kiến nhằm phát huy giá trị di sản Văn Miếu – Quốc Tử Giám. Giáo sư, nhạc sĩ Nguyễn Vĩnh Cát, nguyên Giám đốc Sở Văn hóa – Thông tin, kiêm Giám đốc Trung tâm Hoạt động VHKH Văn Miếu – Quốc Tử Giám đề xuất, cần đẩy mạnh phát huy giá trị khu Nội tự, hồ Văn khi đã hoàn thành tu bổ, trước mắt cần sớm có hoạt động vào ban đêm ở hai khu này. Nhà Phương đình ở đảo Kim Châu, hồ Văn có thể tổ chức làm nơi ngâm thơ, đọc thơ, bình thơ, cũng có thể tổ chức những đêm ca trù, hát văn… Đẩy mạnh sử dụng công nghệ số, công nghệ thông minh AI vào công việc và hoạt động của Trung tâm, từ việc số hóa, lưu trữ tư liệu đến việc phổ biến, giới thiệu, trưng bày, triển lãm…

Đồng thuận với ý kiến của GS, nhạc sĩ Nguyễn Vĩnh Cát, ông Trương Quốc Toàn – trợ lý Giám đốc PRX-Vietnam cũng cho rằng, Trung tâm cần tiếp tục đẩy mạnh các dự án số hoá thông tin, tư liệu liên quan đến di tích, từ các công trình kiến trúc đến cơ sở dữ liệu về lịch sử và văn hoá. Bên cạnh đó, Văn Miếu – Quốc Tử Giám cũng cần đi tiên phong trong việc khai thác dữ liệu để chuyển hoá thành các sản phẩm, dịch vụ mới phục vụ khách tham quan; Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số tạo nên những trải nghiệm mới cho khách tham quan trong môi trường ảo…

Cũng nhằm đẩy mạnh việc ứng dụng công nghệ trong việc giữ gìn và phát huy giá trị di sản Văn Miếu – Quốc Tử Giám, ông Hoàng Quốc Việt, Chủ tịch Công ty Vietsoft Pro chia sẻ: Hiện tại, Trung tâm Hoạt động Văn hóa Khoa học Văn Miếu – Quốc Tử Giám phối hợp với công ty thực hiện số hóa 82 bia tiến sĩ và các công trình tiêu biểu, cũng như số hóa các triển lãm chuyên đề, số hóa cuộc đời các danh nhân và truyền thống đạo học ở Văn Miếu – Quốc Tử Giám. Trong năm 2023, đơn vị đã triển khai hệ thống trải nghiệm kính thực tế ảo và đang tiến hành triển khai tour trải nghiệm đêm theo hình thức ứng dụng công nghệ trình diễn ánh sáng nghệ thuật và công nghệ 3D Mapping về di sản văn hoá hiện đại hàng đầu tại Việt Nam kể câu chuyện về lịch sử và đạo học…; triển khai thí điểm hệ thống giáo dục di sản về Văn Miếu – Quốc Tử Giám và truyền thống đạo học trên môi trường số…

Tại toạ đàm, các đại biểu cũng đề xuất các vấn đề về phát triển công nghiệp văn hóa và văn hóa sáng tạo tại Văn Miếu – Quốc Tử Giám, thu hút nguồn lực tài chính để bảo tồn và phát huy giá trị di tích, quản lý kiến trúc đô thị các khu phố xung quanh tạo sự hài hòa với di tích… nhằm đưa di tích Văn Miếu – Quốc Tử Giám vào giai đoạn phát triển mới, thực sự thành một điểm đến ngày càng hấp dẫn, giáo dục truyền thống, quảng bá văn hóa Việt Nam và kết nối với bạn bè quốc tế.

Thuý Nga