Trong Văn Từ Thượng Phúc hiện còn lưu giữ văn bia khắc tên các nhà khoa bảng của huyện Thường Tín xưa, trong đó có Anh hùng dân tộc Nguyễn Trãi, Thái học sinh Nguyễn Phi Khanh, Đệ nhị giáp khoa Tiến sĩ Lý Tử Tấn…
Văn Từ Thượng Phúc là nơi thờ phụng và tôn vinh các bậc tiên hiền, các nhà khoa bảng của huyện Thượng Phúc xưa (nay là huyện Thường Tín). Tọa lạc tại xã Văn Bình, nơi đây trở thành thành điểm đến hấp dẫn về văn hóa, lịch sử của du khách gần xa.
Trước kia, Văn Từ ở xã An Duyên (nay là thôn An Duyên, xã Tô Hiệu). Hệ thống văn bia còn lại ở Văn Từ Thượng Phúc, cùng thác bản văn bia từ 8196 đến 8199 của Viện Viễn đông Bác Cổ, Viện Hán nôm, Viện Hàn lâm khoa học xã hội xác định, Văn Từ Thượng Phúc do Tiến sĩ Dương Công Độ (Quý Hợi Khoa, đệ Tam Giáp đồng Tiến sĩ xuất thân, Phụng Sai Thanh Hoa xứ, Đốc Đồng Quan, người Nhị Khê) xây dựng tại xã An Duyên, tổng Tín An vào năm Chính Hòa thứ 16 (1695).
Trải qua nhiều năm, với những biến cố lịch sử, Văn Từ Thượng Phúc cũng xuống cấp. Nhận thấy những giá trị văn hóa, lịch sử, năm 1755, ông Nguyễn Quân, Tri huyện Phúc Xuyên đã tu sửa lại. Sau đó ông Đinh Quân, Giáo thụ phủ Lý Nhân xây dựng tòa Tiền đường. Tiếp đến Tri huyện Hoài An cũng về tu sửa Văn Từ Thượng Phúc thêm uy nghi. Nhưng khuôn viên Văn Từ lúc đó hẹp, vùng đất thấp, cuối mùa thu hay xảy ra lụt lội, nên việc tế lễ thường không đúng được ngày. Năm Tân Mùi, niên hiệu Tự Đức, tường Văn Từ bị nước lũ cuốn trôi.
Văn bia trong Văn Từ Thượng Phúc
Ảnh: Tạp chí Người Hà Nội online
Đến năm 1812, văn bia, đồ thờ của Văn Từ được chuyển về thôn Văn Hội, xã Văn Giáp, huyện Thượng Phúc (nay là thôn Văn Hội, xã Văn Bình). Thái Thú Cao Hữu Sung cùng với các vương môn, văn thân đứng lên xây dựng. Mùa đông năm Canh Tý khởi công, tròn một năm tu sửa xong. 60 năm sau, Văn Từ lại được trùng tu, 20 năm tiếp theo lại được tu sửa. Trải qua năm tháng thăng trầm, Văn Từ Thượng Phúc chỉ được xem là Văn Chỉ của thôn Văn Hội, nên ít được quan tâm, dần dần bị thu hẹp, hư hại không đáp ứng và xứng tầm là nơi tôn vinh giáo dục, truyền thống hiếu học của huyện.
Qua hàng trăm năm lịch sử, hun đúc từ những anh hùng, những nhà khoa bảng, Văn Từ được xây dựng, trùng tu đến nay như một minh chứng của văn hóa và lịch sử. Với những ý nghĩa đó, Ban Thường vụ Huyện ủy Thường Tín khóa XXIII đã ban hành Nghị quyết xã hội hóa “Đầu tư xây dựng và phát huy giá trị văn hóa, lịch sử công trình Văn Từ Thượng Phúc”. Công trình chính thức được khởi công xây dựng vào ngày 9 tháng Giêng năm Kỷ Hợi (2019). Văn Từ Thượng Phúc được xây dựng mới với tổng diện tích hơn 3.500m2. Công trình có kiến trúc hình chữ Công, gồm có khu vực tiền tế, thiêu hương, hậu cung, tả vu – hữu vu, nhà bia, đồng trụ và các công trình phụ trợ.
Lãnh đạo thành phố Hà Nội tham gia lễ khai bút đầu Xuân Ất Tỵ tại Văn Từ Thượng Phúc
Ảnh: Lê Hải
Năm 2022, Văn Từ Thượng Phúc được hoàn thành và đưa vào hoạt động. Từ đó đến nay, Văn Từ Thượng Phúc trở thành điểm đến trong hành trình du lịch văn hóa, lịch sử của người dân Thường Tín nói riêng, của Thủ đô và cả nước nói chung.
Trong Văn Từ Thượng Phúc hiện còn lưu giữ văn bia khắc tên các nhà khoa bảng của huyện Thường Tín xưa, trong đó có Anh hùng dân tộc Nguyễn Trãi, Thái học sinh Nguyễn Phi Khanh, Đệ nhị giáp khoa Tiến sĩ Lý Tử Tấn; các nhà khoa bảng: Dương Trực Nguyên, Trần Trọng Liêu, Ngô Hoan, Nguyễn Ý, Dương Công Độ, Ứng Ngạn Lượng, Vũ Đức Chinh, Nguyễn Trác, Doãn Hoành Tuấn, Dương Hạng, Doãn Mậu Khôi và cử nhân nho học, nhà yêu nước Lương Văn Can… Đây là những bậc hiền tài không chỉ của Thường Tín, Thủ đô Hà Nội, mà còn là của cả nước, đã ghi danh lịch sử và có những đóng góp to lớn về việc phát triển văn hóa, giáo dục trong các triều đại phong kiến tại Việt Nam.
Công trình Văn Từ Thượng Phúc cũng là dự án trọng điểm và là điểm sáng của Thường Tín trong việc thực hiện Nghị quyết số 09-NQ/TU của Thành ủy Hà Nội ngày 22/2/2022 về “Phát triển công nghiệp văn hóa trên địa bàn Thủ đô giai đoạn 2021-2025, định hướng đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045”.
Dịp đầu Xuân hằng năm (ngày mùng 9 tháng Giêng âm lịch), huyện Thường Tín đều tổ chức Lễ hội khai bút tại đây. Lễ hội khai bút và tôn vinh làng nghề truyền thống hằng năm là nhằm khơi dậy niềm tự hào truyền thống hiếu học, khoa bảng của vùng đất trăm nghề; đồng thời bảo tồn, phát huy giá trị của di tích lịch sử, văn hóa trên địa bàn. Đây cũng là dịp để tri ân các bậc tiền nhân có công truyền nghề; biểu dương, khen thưởng, khuyến khích, động viên, ghi nhận các tổ chức, cá nhân có nhiều đóng góp trong gìn giữ, phát triển nghề, làng nghề truyền thống, khẳng định vai trò của làng nghề truyền thống với sự nghiệp phát triển kinh tế – xã hội tại địa phương. Đặc biệt, lễ hội được tổ chức ở Văn Từ Thượng Phúc như một lời gửi gắm tới thế hệ người Thường Tín, nhất là thế hệ trẻ noi gương học tập, kế tục, phát huy những tinh hoa của các bậc tiền nhân để lại cho hậu thế để xây dựng Thường Tín ngày càng giàu, đẹp, văn minh, vươn mình cùng dân tộc
Vào mùa thi, Văn Từ Thượng Phúc đón hàng nghìn lượt sĩ tử và nhân dân về xin chữ, tham quan, du lịch.
Minh Anh