Vở kịch kinh điển ‘Quẫn’ trở lại sàn diễn Thủ đô

Khát vọng “đổi mới triệt để về ngôn ngữ sân khấu” của đạo diễn Trần Lực đã được hiện thực hóa bằng những màn diễn xuất thần gây ‘chấn động’ sân khấu kịch Thủ đô vốn vẫn trong tình trạng… “chết lâm sàng” bấy lâu nay. Từ Cơn ghen của Lọ Lem đến Quẫn là một hành trình của cảm xúc, không chỉ với các nghệ sĩ rất trẻ của Lucteam mà còn với những khán giả yêu sân khấu. Mới và lạ – đó chính là những gì mà hai vở diễn mang lại cho công chúng qua ngôn ngữ của kịch ước lệ – biểu hiện vẫn còn khá mới mẻ với khán giả Việt. Nhắc đến giai đoạn đầu, với rất nhiều thử thách khó khăn nhưng cũng đầy hấp dẫn bởi cảm giác khai phá những điều mới mẻ, đạo diễn Trần Lực – cha đẻ của Lucteam cho biết, mang một phong cách mới, một ngôn ngữ mới nhưng sân khấu LucTeam bước đầu đã chiếm được tình cảm cũng như sự ủng hộ nhiệt tình của khán giả yêu mến nghệ thuật sân khấu. Chính vì tình cảm ấy mà anh cùng ê kíp của mình cảm thấy cần phải làm mới mình hơn nữa để không phụ lòng người hâm mộ, với tiêu chí phải luôn mới và khác. Bởi hơn ai hết, đạo diễn Trần Lực và nhà biên kịch Đỗ Trí Hùng – xương sống của Lucteam hiểu rằng sáng tạo là yêu cầu của tồn tại nói chung, đặc biệt là lĩnh vực nghệ thuật. Ngừng sáng tạo, nghệ thuật sẽ tiêu vong!

Ở giai đoạn đầu khi mới ra mắt, Lucteam đã gây bất ngờ khi sáng tạo nên một thứ ngôn ngữ kịch đặc sắc, mới mẻ và hiện đại, làm hồi sinh những kiệt tác tưởng rằng đã cũ nay bỗng trở nên tươi mới và đầy quyến rũ. Trong lần tái xuất này, Quẫn không còn là sự bất ngờ mà kỳ vọng sẽ tạo nên cú đột phá ngoạn mục, khiến khán giả sững sờ.
Vậy điều gì giúp Quẫn tạo đột phá?
Trước tiên là bởi sự Mới
Nếu ai đã từng chứng kiến những màn diễn thăng hoa của Trương Mạnh Đạt trong vai ông Đại Cát, với tạo hình độc đáo tóc đuôi ngựa hẳn sẽ thấy tò mò khi chàng trai trẻ Nguyễn Anh Tú – vốn là bạn đồng môn của Đạt ở trường đại học – sẽ thay Tú đảm nhiệm vai diễn nặng ký này. Không chỉ năng ký bởi Đại Cát là một vai diễn khó, lại thêm áp lực từ những màn diễn xuất thần của Trương Mạnh Đạt khiến Anh Tú buộc phải làm mới nhân vật, mà còn bởi lần này Tú sẽ thủ diễn cùng NSND Lê Khanh trong vai bà Đại Cát. Đã từng diễn vai này cùng Trương Mạnh Đạt nhưng rồi lại rút lui nhường cho diễn viên trẻ Thân Thương, lần này NSND Lê Khanh tự tin trở lại “liều một phen” cùng Quẫn.

Đạo diễn Trần Lực chia sẻ, anh và NSND Lê Khanh ngoài đời là bạn bè thân thiết và từng cộng tác với nhau trong rất nhiều bộ phim. Nhưng khi anh ngỏ lời mời Lê Khanh đóng một vai trong vở Quẫn, chị lắc đầu quầy quậy mà không nói lý do. Còn NSND Lê Khanh bộc bạch, khi ấy chị chỉ đơn giản cho rằng mình đã quá tuổi để lên sân khấu, đóng cặp với những nghệ sĩ trẻ gọi mình bằng cô xưng con. Nhưng rồi sân khấu ước lệ của LucTeam đã cuốn hút Lê Khanh ngay từ vở diễn đầu tiên và khiến chị “sốc nặng”. Vốn là người ham học hỏi, Lê Khanh cũng rất mong muốn được khám phá một phong cách hoàn toàn mới. Nhìn sang sân khấu cải lương, chị nhớ rằng NSND Ngọc Giàu và nhiều nữ nghệ sĩ khác cũng từng đóng cặp cùng với những diễn viên trẻ. Bởi vậy mà chị được tiếp thêm “dũng khí” để bước lên sân khấu và làm mới mình với một vai diễn độc đáo. Đạo diễn Trần Lực cho biết, NSND Lê Khanh có bản năng xây dựng hình tượng nhân vật và năng lực biểu hiện tâm lý nhân vật bằng ngôn ngữ hình thể một cách tinh tế. Không có cái dữ dội của tuổi trẻ, NSND Lê Khanh thu hút bởi nét đằm sâu tinh tế. “Lê Khanh là một dạng nghệ sĩ luôn hồn nhiên, ngây thơ mà không kém phần nhiệt huyết. Đó chính là thanh xuân, sức trẻ trong nghề diễn để không vì tuổi tác mà đánh mất thanh xuân!”.

Diễn viên trẻ Nguyễn Anh Tú từng được biết đến với vai Doctor trong vở Cơn ghen của Lọ Lem trên sân khấu Lucteam. Sự kết hợp giữa cô và trò trong hai vai diễn trứ danh này sẽ mang lại những ấn tượng mới mẻ, dung hòa giữa nét diễn đằm và sâu của NSND Lê Khanh với sự hồn nhiên, ngây thơ của Anh Tú – điều tưởng như trái ngược với một nhân vật từng trải như ông Đại Cát.
Nếu Trương Mạnh Đạt gây ấn tượng bởi tầm tư tưởng ẩn sau vẻ nghiêm túc đến gây cười khiến nhân vật Đại Cát trở nên vô cùng hài hước thì Anh Tú sẽ làm mới nhân vật này theo cách riêng của mình: thay vì luôn trầm tư, đấu tranh trong lòng như ông Đại Cát của Đạt, giờ đây Đại Cát sẽ hồn nhiên đến mức hốt hoảng hay hoan hỉ đều sẽ lộ ra mặt. Và sự hài hước sẽ toát ra từ nét hồn nhiên đến ngây thơ ấy.
Lý giải sự thay vai này, đạo diễn Trần Lực cho biết: “Các vở diễn của Lucteam sẽ luôn luôn thay đổi, không chỉ ở việc thay đổi diễn viên mà vẫn vở kịch và diễn viên ấy – mỗi đêm sẽ mang lại một cảm xúc khác biệt. Đó chính là thế mạnh của sân khấu, nhất là sân khấu biểu hiện – ước lệ. Thay đổi cho tươi mới, để hình tượng nhân vật luôn hấp dẫn. Và quan trọng hơn: để diễn viên trẻ có cơ hội được thể hiện mình. Nếu dựng kịch hiện thực tâm lý, ông Đại Cát không thể thoát khỏi kiểu tạo hình bệ vệ, đĩnh đạc với comple, cravat. Nhưng với những lợi thế của mình, kịch biểu hiện – ước lệ có thể tạo nên những nhân vật mà tính tư tưởng có thể không đồng nhất với ngoại hình và bằng kỹ thuật diễn xuất kết hợp hình thể, diễn viên chuyển tải tư tưởng, tính cách của nhân vật”.

Đặc biệt, sự mới mẻ và hiện đại của ngôn ngữ biểu hiện – ước lệ còn khiến cho tính tương tác giữa diễn viên và khán giả để cùng tưởng tượng ra mọi bối cảnh, không gian, thời gian. Có thể nói, với ngôn ngữ kịch này, tính tương tác là cốt lõi để khán giả có thể cùng sáng tạo với diễn viên và đôi khi, khán giả cũng trở thành một nhân vật của vở kịch.
Một nhân vật đặc biệt xuất hiện trong Quẫn chính là Đám đông. Nhà văn Đặng Thân từng viết: “người xem sẽ được thấy cả những đám đông như lên đồng hát hò dậy đất, nộ khí xung thiên, không thiếu ám khí và sát khí, là những thứ không hề có trong Quẫn của Lộng Chương. Mà, đó chính là tinh thần của phiên bản mới”.
Không giống trên sân khấu truyền thống, đám đông thường chỉ thụ động chứng kiến, đôi khi nói đế cho xôm trò, Đám đông trên sân khấu Quẫn là một nhân vật nguy hiểm. Đám đông chính là kẻ lôi kéo, dèm pha thậm chí kết án. Dù mặc đồng phục giống nhau, cùng dậm chân, vung tay, cùng một giọng điệu nhưng đám đông có sức mạnh vô biên. Vô cùng hung hãn và phức tạp như những biến chuyển của đời sống, đám đông có thể thay đổi mọi thứ, có thể ném ai đó xuống bùn đen hoặc nâng họ lên mây.

Với đạo diễn Trần Lực, Đám đông là một biểu tượng. Đám đông chính là những cập nhật từ thực tế đời sống. Nếu hàng ngày vẫn tham gia hoặc chứng kiến đám đông ảo trên mạng xã hội, giờ đây khán giả có thể được nhìn tận mắt chân dung của đám đông ấy trên sân khấu. Thậm chí khán giả có thể… hòa mình vào cùng đám đông để cảm nhận rõ sức mạnh vô biên ấy cùng với cả gia đình cụ Đại Lợi, cùng hòa giọng vào bài hát “Ai không tăng gia mà không ra sức…” trong tiếng bước chân rầm rập. Ngôn ngữ biểu hiện – ước lệ đã giúp cho màn diễn này trở nên vô cùng ấn tượng. Đó là khi gia đình Đại Cát đối diện với một đám đông huyền bí ẩn chứa sức mạnh vô song, chỉ bằng hành động và lời nói giống nhau, đám đông di chuyển kéo theo mọi thứ với sức công phá mãnh liệt mà cá nhân nào không bị cuốn theo có thể sẽ thành con ốc hỏng văng ra khỏi guồng máy.
Tận dụng lợi thế của sân khấu hiểu hiện – ước lệ, Trần Lực và ê kíp của mình đã thoải mái sáng tạo, và giờ đây mong tương tác cùng khán giả để họ cũng trở thành một thành phần của vở diễn. Điểm đặc biệt của sân khấu kịch ước lệ là tạo không khí, quan trọng là làm bật nên Ý. Trên nền sân khấu được thiết kế tối giản, khán giả sẽ ngay lập tức nắm được ý đồ của tác giả. Về diễn xuất nó đòi hỏi diễn viên phải có kỹ năng biểu diễn phong phú, không chỉ lột tả nội tâm mà còn phải diễn xuát bằng hình thế, ca hát và nhảy múa bằng nhiều động tác mà người thường khó mà làm được, qua đó bộc lộ tư tưởng của nhân vật.
Chính vì vậy mà mỗi buổi diễn là một lần thăng hoa của cả ê kíp và không buổi diễn nào giống nhau, mỗi buổi diễn là một màn sáng tạo đầy xuất thần. Và cũng chính bởi vậy mà Quẫn cũng như những vở kịch Biểu hiện – ước lệ khác, có thể trở đi trở lại trên sân khấu mà không mất đi vẻ tươi mới, chất phóng khoáng hồn nhiên đầy nội lực của một đoàn kịch trẻ.

Nguyên Vân