Việc triển khai thực hiện Bộ Tiêu chí nhằm chuẩn hóa công tác tổ chức, quản lý lễ hội xuân năm 2026 theo hướng văn minh, lành mạnh, tiết kiệm. Bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa, bài trừ hủ tục, mê tín dị đoan…
Căn cứ Quyết định số 2068/QĐ-BVHTTDL ngày 03/8/2023 của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch (VHTTDL) về việc Ban hành “Bộ tiêu chí về môi trường văn hóa trong lễ hội truyền thống”; Căn cứ Kế hoạch số 726/KH-SVHTT ngày 03/12/2025 của Sở Văn hóa và Thể thao thành phố Hà Nội về việc triển khai thực hiện “Bộ tiêu chí về môi trường văn hóa trong lễ hội truyền thống” trên địa bàn thành phố Hà Nội; Căn cứ tình hình thực tế và cơ chế hoạt động của địa phương, ngày 16/12/2025, UBND xã Ứng Thiên ban hành Kế hoạch triển khai thực hiện “Bộ tiêu chí về môi trường văn hóa trong lễ hội truyền thống” trên địa bàn năm 2026.
Theo kế hoạch, xã Ứng Thiên cụ thể hóa các tiêu chí xây dựng môi trường văn hóa tại 18 lễ hội trên địa bàn xã (Trong đó 02 lễ hội liên thôn: Lễ hội Tiền – Giang – Trung – Thượng; Lễ hội 03 thôn Bặt Ngõ – Bặt Chùa – Bặt Trung; 16 lễ hội quy mô thôn: Quảng Nguyên, Xà Cầu, Phú Lương Thượng, Phú Lương Hạ, Cầu Bầu, Đạo Tú, Miêng Hạ, Trần Đăng, Phù Yên, Viên Ngoại, Đống Vũ, Trung Thịnh, Yên Trường, Thanh Sam, Họa Đống, Hoa Đường). Chuẩn hóa công tác tổ chức, quản lý lễ hội xuân năm 2026 theo hướng văn minh, lành mạnh, tiết kiệm. Bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa, bài trừ hủ tục, mê tín dị đoan.
Xã Ứng Thiên yêu cầu: 100% các lễ hội trên địa bàn xã được tổ chức theo quy định phải xây dựng kịch bản, phương án tổ chức đáp ứng Bộ tiêu chí. Phân công rõ trách nhiệm của các phòng, ban chuyên môn và các ông/bà Trưởng thôn trên địa bàn xã.
Để triển khai thực hiện “Bộ tiêu chí về môi trường văn hóa trong lễ hội truyền thống” trên địa bàn, xã Ứng Thiên sẽ triển khai các nội dung tuyên truyền như: Tuyên truyền và quán triệt nội dung Bộ tiêu chí đến toàn bộ cán bộ chủ chốt, Bí thư Chi bộ, Trưởng thôn của 29 thôn và các thành viên Tiểu Ban Quản lý di tích; Thực hiện tuyên truyền cổ động trực quan, tuyên truyền trên hệ thống loa truyền thanh xã và các thôn về nếp sống văn minh, quy tắc ứng xử nơi công cộng cho người dân và du khách.
Bên cạnh đó, xã tổ chức ký cam kết thực hiện Bộ Tiêu chí với Trưởng thôn và Tiểu ban quản lý di tích của 24 thôn có lễ hội (Quảng Nguyên, Xà Cầu, Phú Lương Thượng, Phú Lương Hạ, Cầu Bầu, Đạo Tú, Miêng Hạ, Trần Đăng, Phù Yên, Viên Ngoại, Đống Vũ, Trung Thịnh, Thanh Sam, Yên Trường, Họa Đống, Hoa Đường, Tiền, Giang, Trung, Thượng; Bặt Ngõ, Bặt Chùa, Bặt Trung, Vũ Ngoại).
Lễ hội làng Miêng Hạ có hoạt động đặc sắc là diễn trò “ội ại”
Trong đó, lễ hội Làng Miêng Hạ được lựa chọn đăng ký với Sở Văn hóa và Thể thao thành phố Hà Nội mô hình điểm tổ chức lễ hội đảm bảo Bộ tiêu chí. Hội làng Miêng Hạ trước kia còn được biết đến là hội pháo, được tổ chức vào ngày 4 tháng Giêng hằng năm. Lễ hội được khai mở bằng tiếng pháo lệnh do ông trùm của giáp đăng cai đốt sau khi gõ 3 hồi trống. Sau khi nghe tiếng pháo lệnh, các giáp từ đền Thạch, đền Đông, đền Thượng rước kiệu về tập trung tại đình. Mỗi đình rước 2 kiệu, trong đó có 1 kiệu rước cây bông được làm bằng 36 thanh tre vót tròn, xung quanh quấn giấy màu. Sau lễ tế yến lộ thiên, pháo của các giáp thi nhau đốt tạo nên âm thanh tượng trưng cho tiếng sấm, ánh chớp báo hiệu những cơn mưa giúp mùa màng tốt tươi. Ngày nay, Lễ hội làng Miêng Hạ không còn màn đốt pháo mà chủ yếu diễn trò “ội ại”, còn gọi là trò “cướp nõ xé bông”, được bắt nguồn từ một phong tục cổ tại xã Dị Nậu (huyện Thạch Thất). Đây là hoạt động đặc sắc diễn ra vào nửa đêm ngày cuối của lễ hội. Sau lễ tạ, đèn trong đình được tắt, sáu cây bông của sáu giáp được buộc lại và thả từ thượng lương đình xuống. Các trai đinh hô “ội ại” và lao vào cướp cây bông, lấy nõ tre mang về đền của giáp mình để dâng lên thổ thần. Theo quan niệm, giáp nào cướp được nhiều nõ sẽ gặp may mắn trong năm mới. Các trò chơi dân gian và hoạt động văn hóa: Trong suốt thời gian diễn ra lễ hội, nhiều hoạt động như hát chèo, đánh đu, và các trò chơi truyền thống khác được tổ chức, thu hút sự tham gia của cả người lớn và trẻ em, tạo nên không khí vui tươi và đoàn kết trong cộng đồng. Trò “ội ại” nói lên niềm mong cầu của người dân về âm dương hòa hợp, vạn vật sinh sôi, vật thịnh dân an…
Xã Ứng Thiên yêu cầu các Ban Tổ chức lễ hội (cấp thôn) thực hiện nghiêm túc 09 nhóm tiêu chí tại Phụ lục Quyết định số 2068/QĐ-BVHTTDL, trong đó tập trung ưu tiên vào các tiêu chí trọng tâm sau: Về quản lý: Phải thành lập Ban Tổ chức, có kịch bản chi tiết, phương án đảm bảo an ninh trật tự, an toàn giao thông, phòng cháy chữa cháy; Về cơ sở vật chất: Bố trí sơ đồ chỉ dẫn, khu vực vệ sinh, bãi gửi xe, hòm công đức đúng quy định; niêm yết giá dịch vụ công khai; Về vệ sinh môi trường: Có hệ thống thu gom rác thải, đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm tại các hàng quán dịch vụ; Về hoạt động văn hóa: Tổ chức phần Lễ trang nghiêm, phần Hội vui tươi, lành mạnh, bảo tồn các giá trị truyền thống (như lễ rước, tế, các trò chơi dân gian). Xã giao cho Phòng Văn hóa – Xã hội – Chủ trì tham mưu, xây dựng văn bản chỉ đạo, hướng dẫn các thôn, các di tích thực hiện Bộ tiêu chí.
Minh Hà