Sở dĩ gọi là Lễ hội truyền thống Ba dân, vì lễ hội được cán bộ và Nhân dân của ba thôn: Chi Nê, Tinh Mỹ (xã Trung Hòa) và thôn Tiến Phối (xã Thanh Bình), huyện Chương Mỹ phối hợp tổ chức. Lễ hội diễn ra theo kỳ lệ 3 năm một lần, vào ngày mùng 9-10 tháng Giêng, tại đình làng Chi Nê.
Tương truyền, cách đây hơn 1000 năm tại gò Đồng Cạn, nơi dân cư người Việt cổ sinh sống, có một gia đình làm nghề đánh cá, cha mẹ mất sớm, 3 anh em nuôi nhau qua ngày. Năm 780, anh cả lên đồi Nứa khai hoang sinh cơ lập nghiệp, anh hai lên rừng Cấm săn bắn kiếm củi sinh sống, còn em út chuyển lên gò Vừng cạnh sông Bùi làm nghề chài lưới nuôi sống bản thân. Ba anh em mỗi người một ngả mưu sinh, sông Bùi đã ngăn cách 3 làng, nơi 3 anh em sinh sống, hình thành nên làng Nứa, làng Phôi và làng Mỹ.
Ba anh em sinh cơ lập nghiệp và đều đã trưởng thành con đàn, cháu đống. Mỗi anh em đều thành lập một làng để thờ Thành hoàng. Đình làng Tiến Phối (làng Phôi) thờ Thành hoàng Đông Hải Đại Vương – Vị thiên thần và Nhị vị Thánh Mẫu được Vua ban 11 đạo sắc phong. Đình làng Tinh Mỹ (làng Mỹ) thờ Thành hoàng Chế Thắng Đại Vương – Vị Thiên thần được Vua ban 7 đạo sắc phong. Đình làng Chi Nê (làng Nứa) thờ Thành hoàng Đổng Vĩnh Đại Vương – Vị Thánh thiên, La Địa Đại Vương – Vị Thiên thần, Đô Pháp Đại Vương – Vị Thiên thần, được Vua ban 75 đạo sắc phong và Bạch ngọc ngưu kim.
Nhân ngày kỳ phúc mùng 10 tháng Giêng, người anh cả mời hai em gặp mặt tại đình làng Chi Nê để hàn huyên và ôn lại lịch sử gia đình, khẳng định ba anh em là cùng cha, cùng mẹ không thể tách rời. Cuối cùng, ba anh em thống nhất chọn ngày mùng 10 tháng Giêng là ngày đoàn tụ, là ngày bảy vị Thành hoàng của ba làng gặp mặt. Ba anh em đã làm lễ Kim Kê – cắt tiết gà trống hòa chung chén rượu để cùng uống và tuyên thệ. Từ đó đến nay, Lễ hội truyền thống Ba dân được tổ chức định kỳ 3 năm một lần vào ngày mùng 10 tháng Giêng.
Lễ hội truyền thống Ba dân có các hoạt động: Rước kiệu; lễ tế Tam vị Thành hoàng làng; con em quê hương và khách thập phương dâng hương, cung tiến tại đình làng; chương trình văn nghệ mừng Đảng, mừng Xuân, mừng Lễ hội; các trò chơi dân gian; hoạt động thể dục thể thao sôi nổi…
Vào ngày mùng 9 tháng Giêng, dân làng Chi Nê tổ chức rước kiệu từ đình Chi Nê đến trình miếu Cụ Mốc – vị Tiên sinh chiêu dân lập ấp, cách đó khoảng 1km. Ngày mùng 10 tháng Giêng, dân làng tiến hành rước kiệu bộ, đi từ đình làng đến cổng làng Tiến Phối để đón kiệu em hai. Cùng lúc đó kiệu em ba xuất phát từ đình Tinh Mỹ di chuyển đến địa điểm hẹn tại đê sông Bùi để gặp anh cả và anh hai. Sau khi gặp nhau, tất cả bảy kiệu di chuyển về đình làng Chi Nê để tổ chức tế lễ thất vị Thành hoàng của ba thôn.
Lễ hội truyền thống Ba dân mang giá trị nhân văn sâu sắc. Việc tổ chức lễ hội giúp các thế hệ nhớ về nguồn cội, tưởng nhớ công lao của các vị Thành hoàng làng đã có công lập nên xóm, làng, cùng nhau giữ gìn và phát huy những giá trị văn hóa tốt đẹp, khơi dậy tinh thần đoàn kết, xây dựng quê hương ngày càng giàu đẹp, văn minh./.
Ngọc Trâm
Ảnh: Cổng TTĐT huyện Chương Mỹ