Hà Nội là địa phương đầu tiên lập bản đồ di sản văn hóa phi vật thể

Bản đồ di sản văn hóa phi vật thể thành phố Hà Nội là ấn phẩm do Phòng Quản lý di sản, Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội phối hợp với Trung tâm Nghiên cứu và phát huy giá trị di sản văn hóa, Hội Di sản văn hóa Việt Nam liên kết thực hiện. Không chỉ giới thiệu sự phân bố của di sản văn hóa phi vật thể trên địa bàn thủ đô và từng quận, huyện… Atlas bản đồ di sản văn hóa phi vật thể Hà Nội còn đem đến cái nhìn tổng quan về các di sản cần ưu tiên bảo vệ và cần bảo vệ khẩn cấp.

Sau hai năm triển khai 2014 – 2015, đề án Tổng kiểm kê, bảo vệ Di sản văn hóa phi vật thể (DSVHPVT) thành phố Hà Nội do Sở VH&TT Hà Nội phối hợp với Trung tâm Nghiên cứu và phát huy giá trị di sản văn hóa đã được thực hiện ở toàn bộ 386 xã, 177 phường, 21 thị trấn thuộc 30/30 quận, huyện, thị xã của Thủ đô. Kết quả đã xác định, nhận diện 1.793 DSVHPVT phân bố nhiều quận, huyện, thị xã khác nhau trên địa bàn thành phố Hà Nội với nhiều loại hình khác nhau: ngữ văn dân gian, nghệ thuật trình diễn dân gian, tập quán xã hội – tín ngưỡng, lễ hội truyền thống, nghề thủ công truyền thống và tri thức dân gian. Tổng số xã, thị trấn có di sản ở HN là: 509/584, chiếm 87,2 %.
Căn cứ vào kết quả tổng kiểm kê, bảo vệ DSVHPVT thành phố HN, Sở VH&TT HN đề xuất đưa 276 DSVHPVT vào diện ưu tiên bảo vệ. Phần lớn các di sản ưu tiên bảo vệ đều nằm trong nhóm lễ hội (44,6%) và nghề thủ công (21,4%), nghệ thuật trình diễn (15,9%), tập quán xã hội (9,4%), tri thức dân gian (8,7%) và ít nhất là di sản truyền khẩu chỉ có 1 di sản, chiếm 0,4%. Ngoài ra, 6 di sản thuộc 6 loại hình khác nhau cũng đã được các chuyên gia, nhà nghiên cứu văn hóa lập hồ sơ đề nghị Bộ VHTT&DL đưa vào danh mục DSVHPVT quốc gia. Bên cạnh đó, việc kiểm kê không chỉ mang tính chất liệt kê danh sách, đếm số lượng di sản mà đề án đã thí điểm việc nghiên cứu và thực hiện các biện pháp bảo vệ 6 di sản thuộc 6 loại hình khác nhau nhằm rút ra các bài học kinh nghiệm cho vấn đề bảo vệ DSVHPVT Hà Nội. Hơn thế, sau thành công của đề án Tổng kiểm kê, bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể Hà Nội, cuốn Bản đồ di sản văn hóa phi vật thể thành phố Hà Nội đã được tiếp tục thực hiện thành công giữa Phòng Quản lý di sản, Sở VHTT HN phối hợp và Trung tâm Nghiên cứu và phát huy giá trị di sản văn hóa, Hội Di sản văn hóa VN.
Ngoài lời nói đầu và phụ lục, bản đồ di sản văn hóa phi vật thể thành phố Hà Nội có kết cấu 3 phần cơ bản: Phần đầu là thể lệ Atlas trình bày tổng quan về các DSVHPVT của Hà Nội, tiêu chí để các di sản được xác định là DSVHPVT ưu tiên bảo vệ, điều kiện để các di sản được xác định là ưu tiên bảo vệ khẩn cấp…
Phần hai là những DSVHPVT tiêu biểu của Hà Nội với các hình ảnh, điểm xuyết, chú giải cơ bản về các DSVHPVT đã được UNESCO vinh danh gồm: Hội Gióng, Ca trù, Kéo co ngồi, Kéo mỏ và một số di sản đã được đưa vào danh mục DSVHPVT quốc gia như: Hội làng Lệ Mật, Hội đền Hát Môn, Tri thức chữa bệnh bằng thuốc Nam của người Dao, Tiếng lóng và nghề đóng cối xay lúa, Hát Trống quân, Hát và múa Ải Lao, nghề thêu phục chế…
Phần ba là đóng góp quan trọng nhất của cuốn Atlas với những tấm bản đồ tỷ lệ 1:10000 về hiện trạng các DSVHPVT ưu tiên bảo vệ trên địa bàn TP. Hà Nội, bản đồ hiện trạng các DSVHPVT từng quận, huyện, thị xã ở thủ đô…

Theo PGS.TS Nguyễn Văn Huy – Phó Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu phát huy di sản văn hóa: “Nhìn vào bản đồ, người ta có thể thấy được sự thay đổi trong các di sản văn hóa phi vật thể. Chúng ta có thể thấy được một cách nhanh chóng trong 1.793 di sản phi vật thể của Hà Nội có bao nhiêu làng xã thờ Hai Bà Trưng, phân bố ở đâu. Và con số cụ thể thể hiện trên bản đồ là khoảng 17 địa điểm khác nhau. Từ đây, chúng ta có thể biến bản đồ di sản phi vật thể thành điểm chỉ dẫn rất lý thú cho du lịch. Du khách có thể mường tượng, liên kết các điểm cùng thờ một vị thần linh. Bản đồ có thể góp phần giải thích cho người ta biết lý do vì sao để có được những sự phân bố của vị thần đó. Bởi có những vị thần được thờ cúng phân bố dọc theo các con sông, nhưng có vị thần lại gắn liền với nhiều đặc điểm địa lý, lịch sử khác. Nhìn từ loại bản đồ này sẽ phát hiện những bản sắc văn hóa phi vật thể rất riêng của Hà Nội. Bản đồ giúp cho người ta tìm cội nguồn, mối liên kết cộng đồng và quan trọng hơn là quản lý cũng như phát huy tốt hơn các giá trị di sản văn hóa phi vật thể”.

TN

Ảnh: Internet

Theo MaskOnline