Trong tiến trình lịch sử trải dài hơn một thiên niên kỷ, Hoàng thành Thăng Long là nơi lưu giữ các giá trị nhân văn, nghệ thuật điêu khắc, kiến trúc, kỹ thuật xây dựng, quy hoạch và tạo dựng cảnh quan, trở thành di tích quan trọng bậc nhất trong hệ thống các di […]
Trong tiến trình lịch sử trải dài hơn một thiên niên kỷ, Hoàng thành Thăng Long là nơi lưu giữ các giá trị nhân văn, nghệ thuật điêu khắc, kiến trúc, kỹ thuật xây dựng, quy hoạch và tạo dựng cảnh quan, trở thành di tích quan trọng bậc nhất trong hệ thống các di tích Việt Nam. Khu Trung tâm Hoàng thành Thăng Long là Di tích quốc gia đặc biệt, đồng thời là Di sản văn hóa thế giới với những giá trị lịch sử, văn hóa nổi bật toàn cầu.
Vị trí địa lý
Khu Trung tâm Hoàng thành Thăng Long – Hà Nội có tổng diện tích 18,395ha, bao gồm Khu di tích thành cổ Hà Nội và Khu di tích khảo cổ học 18 Hoàng Diệu. Trong đó, Khu di tích thành cổ Hà Nội rộng 13,865ha, hiện tại còn lại 5 điểm di tích nổi trên mặt đất phân bố theo trục Bắc – Nam, gồm: Kỳ Đài, Đoan Môn, nền điện Kính Thiên, Hậu Lâu, Bắc Môn. Ngoài ra còn có hệ thống tường bao và kiến trúc cổng hành cung thời Nguyễn, di tích nhà và hầm D67… Khu di tích khảo cổ 18 Hoàng Diệu được khai quật từ tháng 12/2002, rộng 4,530ha. Cụm di tích này được bao bọc bởi 4 con đường: phía bắc là đường Phan Đình Phùng, phía nam là đường Điện Biên Phủ, phía đông là đường Nguyễn Tri Phương và phía tây là đường Hoàng Diệu.
Lịch sử
Hoàng thành Thăng Long là quần thể di tích gắn với lịch sử Thăng Long – Hà Nội. Năm 1009, Lý Công Uẩn lên ngôi vua, sáng lập vương triều Lý. Mùa thu năm 1010, nhà vua ban chiếu dời đô từ Hoa Lư (Ninh Bình) về thành Đại La. Vua Lý Công Uẩn cho xây dựng Kinh thành Thăng Long, đến đầu năm 1011 thì hoàn thành. Kinh thành Thăng Long khi đó được xây dựng theo mô hình tam trùng thành quách. Vòng ngoài cùng gọi là La thành hay Kinh thành, bao quanh toàn bộ kinh đô và men theo nước của 3 con sông: sông Hồng, sông Tô Lịch và sông Kim Ngưu. Kinh thành là nơi dân cư sinh sống. Vòng thành thứ hai là Hoàng thành, đây là khu triều chính, nơi ở và làm việc của các quan lại trong triều. Thành nhỏ nhất ở trong cùng là Tử Cấm thành, nơi chỉ dành cho vua, hoàng hậu và cung tần mỹ nữ. Nhà Trần lên ngôi đã tiếp quản Kinh thành Thăng Long, tiếp tục tu bổ và xây dựng các công trình mới. Đến đời nhà Lê sơ, Hoàng thành được mở rộng thêm. Từ năm 1516 đến năm 1788, thời nhà Mạc và Lê Trung hưng, Kinh thành bị tàn phá nhiều lần. Năm 1789, vua Quang Trung dời đô về Phú Xuân, Thăng Long chỉ còn là Bắc thành. Thời Nguyễn, những gì còn sót lại của Hoàng thành Thăng Long lần lượt bị các đời vua chuyển vào Phú Xuân phục vụ cho việc xây dựng kinh thành mới. Chỉ có điện Kính Thiên và Hậu Lâu được giữ lại làm hành cung cho các vua Nguyễn mỗi khi ngự giá Bắc thành. Năm 1805, vua Gia Long cho phá bỏ tường của Hoàng thành cũ và cho xây dựng Thành Hà Nội theo kiểu “Vauban” của Pháp với quy mô nhỏ. Năm 1831, trong cuộc cải cách hành chính lớn, vua Minh Mạng đã cho đổi tên Thăng Long thành tỉnh Hà Nội. Khi chiếm xong toàn Đông Dương, người Pháp chọn Hà Nội là thủ đô của liên bang Đông Dương thuộc Pháp và Thành Hà Nội bị phá đi để lấy đất làm công sở, trại lính cho người Pháp. Từ năm 1954, khi bộ đội ta tiếp quản giải phóng thủ đô thì khu vực Thành Hà Nội trở thành trụ sở của Bộ quốc phòng.
Những giá trị nổi bật
Cổng chính Hoàng thành Thăng Long ngày nay
Những di tích trên mặt đất và khai quật được trong lòng đất tại Khu Trung tâm Hoàng thành Thăng Long – Hà Nội là minh chứng đặc sắc về quá trình giao lưu văn hóa lâu dài, là nơi tiếp nhận nhiều ảnh hưởng văn hóa từ bên ngoài, nhiều học thuyết, tư tưởng có giá trị toàn cầu của văn minh nhân loại, đặc biệt là Phật giáo, Nho giáo, thuyết phong thủy, mô hình vương thành phương Đông, mô hình kiến trúc quân sự phương Tây (thành Vauban), để tạo dựng nên những nét độc đáo, sáng tạo của một trung tâm chính trị, kinh tế, văn hóa một quốc gia châu thổ sông Hồng. Kết quả giao thoa, tiếp biến văn hóa được biểu đạt trong tạo dựng cảnh quan, quy hoạch các khu cung điện, trong nghệ thuật kiến trúc và nghệ thuật trang trí cung đình với diễn biến văn hóa đa dạng qua các thời kỳ. Những di tích được phát lộ tại Hoàng thành Thăng Long vào đúng dip kỷ niệm 1000 năm Thăng Long – Hà Nội như một cuốn sách vô giá mở ra trong lòng đất: Dưới 4 mét là tầng văn hoá khảo cổ thành Đại La – thời kỳ tiền Thăng Long. Ở độ sâu 3 mét là tầng văn hoá thời Lý thế kỷ 11-12, lên đến 2 mét là lớp văn hoá thời Trần thế kỷ 13.
Khu Trung tâm Hoàng thành Thăng Long – Hà Nội là minh chứng duy nhất về truyền thống văn hóa lâu đời của người Việt ở châu thổ sông Hồng trong suốt lịch sử liên tục 13 thế kỷ và vẫn được tiếp nối cho đến ngay nay. Những tầng văn hóa khảo cổ, di tích kiến trúc và nghệ thuật của di sản phản ánh một chuỗi lịch sử nối tiếp nhau liên tục của các vương triều cai trị đất nước Việt Nam trên các mặt tư tưởng, chính trị, hành chính, luật pháp, kinh tế và văn hoá trong gần một ngàn năm. Trên thế giới rất hiếm tìm thấy một di sản thể hiện được tính liên tục dài lâu như vậy của sự phát triển chính trị, văn hoá như tại khu Trung tâm Hoàng thành Thăng Long – Hà Nội.
Khu Trung tâm Hoàng thành Thăng Long – Hà Nội là minh chứng rõ nét về một di sản có liên hệ trực tiếp với nhiều sự kiện trọng đại của lịch sử của một quốc gia dân tộc vùng Đông Nam Á trong mối quan hệ khu vực và thế giới. Di sản là bằng chứng thuyết phục về sức sống và khả năng phục hưng của một quốc gia sau hơn mười thế kỷ bị nước ngoài đô hộ, ghi đậm dấu ấn thắng lợi của một nước thuộc địa trong cuộc đấu tranh chống chủ nghĩa thực dân, giành độc lập dân tộc, có ảnh hưởng rộng lớn trong phong trào giải phóng dân tộc trên thế giới bao gồm hai cuộc chiến tranh giành độc lập và thống nhất của Việt Nam.
Ngày 12/8/2009, Thủ tướng Chính phủ đã ký Quyết định số 1272/QĐ-TTg xếp hạng di tích Khu Trung tâm Hoàng Thành Thăng Long – Hà Nội là một trong 10 di tích quốc gia đặc biệt. Tiếp đó, 31/7/2010, tại Brasilia, thủ đô Brazil, kỳ họp lần thứ 34 Ủy ban Di sản Thế giới của UNESCO đã biểu quyết thông qua Nghị quyết công nhận Khu Trung tâm Hoàng thành Thăng Long là Di sản văn hóa thế giới dựa trên 3 tiêu chí: Chiều dài lịch sử văn hóa; Tính liên tục của tài sản với tư cách là một trung tâm quyền lực; Các tầng di tích di vật đa dạng, phong phú.
Rồng đá trên thiềm Điện Kính Thiên
Hiện nay, khu di tích Hoàng thành Thăng Long là một địa chỉ tham quan nổi tiếng của Hà Nội. Từ cổng 19C Hoàng Diệu, du khách tham quan đi qua sân Quảng trường Đoan Môn, đến thăm lầu Đoan Môn, nền điện Kính Thiên, di tích Cách mạng D67, lầu Hậu Lâu, tiếp đó đi qua đoạn đường được lắp đặt hệ thống đèn đặc biệt để tham quan khu khảo cổ 18 Hoàng Diệu tại hai khu vực A và B với nhiều phế tích kiến trúc như: dấu vết nền cung điện, các đoạn thành, giếng cổ…
Mang trong mình những giá trị to lớn về lịch sử, văn hóa trong suốt chiều dài hơn 1000 năm, Khu Trung tâm Hoàng Thành Thăng Long không chỉ là niềm tự hào của người dân Thủ đô mà còn là niềm tự hào của tất cả những ai đang mang trong mình dòng máu Lạc Hồng.
Thu Trang