Nhà hát Chèo Hà Nội được thành lập năm 1962, trên cơ sở hợp nhất đội Chèo trong Đoàn Lạc Việt với đội Chèo 2 Tổng cục Chính trị. Hơn 60 năm qua, Nhà hát Chèo đã xây dựng được trên 50 vở diễn đặc sắc, đưa Chèo ra khỏi chốn sân đình, bước lên sân khấu hiện đại và trở thành Chèo của công chúng Thủ đô.
Với niềm yêu mến nghệ thuật chèo, ngay sau khi thành lập, các nghệ sĩ Nhà hát Chèo Hà Nội đã cho ra đời nhiều vở diễn đặc sắc ở các mảng đề tài phong phú như: lịch sử, dã sử, huyền thoại, cổ tích và hiện đại. Những vở diễn đã làm nên thương hiệu cho Chèo Hà Nội như "Tấm Cám," "Ai mua hành tôi," "Thạch Sanh," "Cô Son," "Ni cô Đàm Vân," "Những cô thợ dệt," "Phạm Ngũ Lão," "Nàng Si Ta," "Người đẹp xứ Tây Lăng," "Ngọc Hân công chúa," "Thái úy Lý Thường Kiệt.." đã tác động mạnh mẽ đến đời sống sân khấu. Cũng từ đây, Nhà hát Chèo được biết đến với đội ngũ nghệ sĩ tài ba, tên tuổi của làng chèo được công chúng mến mộ như: NSND Hoa Tâm, NSND Tư Liên, nghệ sĩ Tuyết Lễ, Hai Sinh, Minh Lý…NSƯT Thanh Trầm, Văn Chính, Ngọc Bích, Xuân Quân, Quí Bôn, Kim Khánh, Thanh Chức…tiếp đến là lớp nghệ sĩ như: NSƯT Quốc Chiêm, Xuân Hanh, Thúy Mùi, NS Lâm Bằng, NSƯT Quốc Anh, Xuân Hinh và nhiều gương mặt trẻ đầy triển vọng đã từng đoạt giải nhất, nhì, ba tại các cuộc thi tài năng trẻ sân khấu toàn quốc như NSƯT Thu Huyền, Minh Nhan…
Một cảnh trong vở "Vương nữ Mê Linh"
Trong hơn 60 năm xây dựng và phát triển, Nhà hát Chèo Hà Nội đã định hình được 2 khuynh hướng chủ đạo, đó là bảo tồn và đổi mới, làm phong phú thêm nền văn hóa đậm đà bản sắc dân tộc Việt Nam. Nếu ở khuynh hướng bảo tồn, Nhà hát ghi dấu với những vở diễn như: "Tướng quân Phạm Ngũ Lão", "Ni cô Đàm Vân", "Lưu Bình Dương Lễ", "Quan Âm Thị Kính"… tạo dựng nên những tên tuổi nghệ sĩ như Thanh Trầm, Mạnh Tuấn, Thúy Mùi, Xuân Hanh, Quốc Chiêm… được bạn nghề đánh giá cao, thì ở khuynh hướng đổi mới, Nhà hát lại thu hút được sự quan tâm của công chúng Thủ đô nhờ những vở chèo mang phong cách hiện đại như: "Sợi tơ vàng", "Những cô thợ dệt", "Trời xanh mái phố", "Nàng sita", "Biển khổ", "Chuyện tình sinh viên", "Quan lớn về làng"… Tại Liên hoan sân khấu Chèo đề tài hiện đại diễn ra tại Thái Bình, vở "Quan Lớn về làng" đã giành 4 HCV và là một trong những vở có hơi hướng cách tân khỏi truyền thống chèo cổ, được đông đảo khán giả Thủ đô đón nhận.
Năm 2013, tại cuộc thi nghệ thuật sân khấu chèo toàn quốc, Nhà hát Chèo Hà Nội được mùa huy chương với 7 HCV, 7 HCB cho 3 vở diễn là "Vương nữ Mê Linh", "Nguyễn Công Trứ" và "Nắng quái chiều hôm". Có thể nói, đây là lần ra quân rầm rộ nhất, hoành tráng nhất và cũng thành công nhất của Nhà hát Chèo Hà Nội trên sân khấu dành cho các nghệ sỹ chèo chuyên nghiệp toàn quốc. Thành công của Nhà hát Chèo tại cuộc thi lần này được ghi nhận là 1 trong 10 sự kiện văn hóa, thể thao và du lịch tiêu biểu của Hà Nội trong năm 2013. Ở những vở diễn của Nhà hát Chèo Hà Nội không chỉ có tự sự, trữ tình, mà còn cả tính kịch; không chỉ có bi, hài, mà còn có cả chính kịch tâm lý xã hội; không chỉ có các làn điệu chèo, mà còn có cả dân ca, ca trù, xẩm, hát văn… cũ – mới đan xen, hòa quyện với nhau nên được khán giả nồng nhiệt đón xem.
Năm 2014, bên cạnh việc tiếp tục đầu tư để dàn dựng những vở diễn mới, Nhà hát chèo Hà Nội còn tập trung xây dựng các chương trình, kịch mục để chào đón các ngày kỷ niệm lớn của Thủ đô và đất nước như: chương trình "Sắc xuân dân tộc" đón giao thừa, phục vụ lễ đón nhận Bằng di tích quốc gia đặc biệt, kỷ niệm 60 năm Chiến thắng Điện Biên Phủ, phục vụ Đại hội Phật Đản thế giới 2014 và sắp tới là chương trình kỷ niệm 60 năm ngày Giải phóng Thủ đô… Bên cạnh đó, Nhà hát sẽ tập trung nguồn lực để dàn dựng chương trình tham gia các Liên hoan, Hội diễn như: Liên hoan Sân khấu Thủ đô lần thứ nhất 2014, Liên hoan Tài năng trẻ Sân khấu toàn quốc 2014… Hy vọng, với sự cố gắng không ngừng của các lớp nghệ sĩ Nhà hát Chèo Hà Nội, nghệ thuật Chèo của Thủ đô sẽ bước ra khỏi sân đình, bước lên sân khấu hiện đại, trở thành chèo đô thị và ghi dấu ấn trong lòng công chúng Thủ đô.
Thanh Mai