Ba năm qua, Vụn Art không chỉ trở thành mái nhà chung của những người khuyết tật mà còn là nơi gìn giữ và lan tỏa nét đẹp văn hóa truyền thống. Những người thợ khuyết tật đầy khéo léo của Vụn Art đã tái hiện sinh động tranh dân gian Đông Hồ, Hàng Trống thân quen bằng một hình thức mới lạ và độc đáo – tranh ghép vụn vải lụa.
Vụn Art do anh Lê Việt Cường – Chủ tịch Hội người khuyết tật quận Hà Đông sáng lập năm 2017. Bản thân cũng là một người khuyết tật, anh Cường thành lập HTX Vụn Art với mong muốn đồng hành, giúp tạo việc làm ổn định cho những người có cùng hoàn cảnh và đến nay đã thu hút được gần 20 thành viên tham gia. Không chỉ ra đời với một mục đích đầy nhân văn, Vụn Art còn hướng tới việc gìn giữ và quảng bá giá trị văn hóa dân tộc, cùng với đó thực hiện việc tái sử dụng nguyên vật liệu trong quá trình sản xuất để bảo vệ môi trường.
Vụn Art gom nhặt vải vụn thừa từ các nhà may tại làng lụa Vạn Phúc làm nguyên liệu ghép tranh. Từ những mảnh vải vụn tưởng như không còn giá trị sử dụng, dưới sự chỉ đạo nghệ thuật của các họa sĩ Đặng Thị Khuê và Nguyễn Văn Trường, cùng sự khéo léo, tỉ mỉ và sáng tạo, những người thợ thủ công khuyết tật của Vụn Art đã tạo nên những bức tranh ghép vải độc đáo.
“Khuê Văn Các”.
Những bức tranh của Vụn Art được khai thác từ chủ đề tranh dân gian Việt Nam, với những giá trị chứa đựng tâm hồn, văn hoá, con người Việt. Tranh vải chính là cầu nối để người khuyết tật góp phần gìn giữ và quảng bá những giá trị thẩm mỹ, giá trị văn hóa của tranh dân gian nói riêng cũng như mạch nguồn văn hóa dân tộc Việt nói chung thông qua tranh vải sẽ giảm thiểu phần nào nguy cơ mai một, đồng thời cũng tạo cơ hội để công chúng, nhất là những người trẻ trở về với truyền thống. Đến với Vụn Art, người xem sẽ có cơ hội thưởng thức, trải nghiệm tranh dân gian Đông Hồ, tranh Hàng Trống, tranh Kim Hoàng nức tiếng Thăng Long – Hà Nội và cả tranh làng Sình xứ Huế dưới hình thức tranh ghép vụn vải lụa. Việc chuyển thể tranh dân gian vào tranh vải được thực hiện theo nguyên tắc vừa trung thành với nguyên bản nhưng cũng không vì thế mà bó buộc với những thể nghiệm có thể tạo nên giá trị thẩm mỹ mới phù hợp với thị hiếu đương thời. Hình ảnh đám cưới chuột, đàn lợn, gà đại cát, vinh hoa – quý phú, Hai Bà Trưng khởi nghĩa… trong tranh dân gian truyền thống trở nên đầy tươi mới. Cùng với đó, Vụn Art cũng đưa những biểu tượng của Thủ đô vào những bức tranh vải lụa. Hình ảnh Khuê Văn Các, tháp Rùa, cầu Thê Húc hay phố cổ Hà Nội hiện lên thật rực rỡ, nhiều màu sắc.
“Đám cưới chuột”.
“Đàn lợn”.
Sự khác biệt của tranh ghép vải nằm ở phong cách và chất liệu. Không đơn thuần chỉ là ghép những mảnh vải nhiều màu lại với nhau là có thể thành một tác phẩm mà người ghép cần phải có kỹ năng và con mắt nghệ thuật để gắn kết những mảnh vải riêng rẽ làm nên một tổng thể hài hòa. Để tạo nên một bức tranh ghép vải, những người thợ khuyết tật của Vụn Art phải trải qua khá nhiều công đoạn. Đầu tiên là phác thảo tranh trên bìa cứng để định hình rồi mới cắt rời chi tiết. Vải vụn trước khi ghép phải được là ủi kỹ càng. Để có độ cứng nhất định cũng như bền màu, vải vụn sẽ được phết một lớp keo sữa mỏng rồi đem hong khô. Quan trọng nhất và cũng đòi hỏi nhiều kỹ thuật nhất chính là lên màu cho tranh. Có những bức tranh cầu kỳ, nhiều chi tiết, chẳng hạn như cánh đồng lúa, người thợ còn phải tước vải thành từng sợi nhỏ rất kỳ công và mất rất nhiều thời gian mới hoàn thành. Đối với tranh chân dung, kỹ thuật còn đòi hỏi cao hơn vì phải ghép nối những mảnh vải thành tạo hình khuôn mặt sao cho thật sinh động và có thần thái.
Người thợ thổi hồn cho tranh.
Tranh ghép từ vải lụa vụn truyền thống, mang sắc màu văn hóa Việt, được làm thủ công đang dần trở thành một trong những sản phẩm lưu niệm đặc sắc, nhận được sự yêu thích của nhiều du khách, nhất là khách quốc tế. Bên cạnh tranh ghép vải nghệ thuật, gần đây, Vụn Art còn sáng tạo thêm những sản phẩm mới như: Túi xách vải họa tiết, bưu thiếp vải, áo trang trí tranh ghép vải…
Bên cạnh đó, Vụn Art còn hoạt động với mô hình không gian sáng tạo, mở các lớp học, chương trình trải nghiệm làm tranh ghép vải, tìm hiểu tranh dân gian truyền thống tại đền thờ Tổ nghề lụa Vạn Phúc, Hà Đông, không gian phố đi bộ Hồ Gươm… thu hút nhiều em học sinh, sinh viên cũng như các gia đình đến tham quan, tìm hiểu và thực hành. Trong thời gian tới, Vụn Art sẽ nghiên cứu tổ chức hoạt động trải nghiệm trong các trường học, giới thiệu rộng rãi nghệ thuật tranh ghép vải cũng như tranh dân gian truyền thống.
Ngân Hà
Ảnh: Vụn Art