Ca trù là bộ môn nghệ thuật có truyền thống lâu đời, với nhiều thể thức khác nhau. Hát nói là một kiểu thức của Ca trù. Về phương diện hình thức, thơ Hát nói đủ khổ, thiếu khổ, dôi khổ, có câu gối hạc dôi phách bắc, dôi phách nam, có kiểu thức gieo […]
Ca trù là bộ môn nghệ thuật có truyền thống lâu đời, với nhiều thể thức khác nhau. Hát nói là một kiểu thức của Ca trù. Về phương diện hình thức, thơ Hát nói đủ khổ, thiếu khổ, dôi khổ, có câu gối hạc dôi phách bắc, dôi phách nam, có kiểu thức gieo vần, đặt câu riêng, có Mưỡu đơn, Mưỡu kép, Mưỡu tiền, Mưỡu hậu… Sáng tác tác Hát nói tương đối khó, vì nó đòi hỏi người làm phải nắm rõ thể thức, cách luật, có tu dưỡng về văn từ, có hiểu biết về thơ ca cùng một số thủ pháp nghệ thuật của thơ ca truyền thống, biết dụng điển – dụng sự, có vốn cổ học nhất định; ngoài văn chương, lại cũng cần có hiểu biết nhất định về âm nhạc… có như vậy mới có thể tạo tác được những tác phẩm hoàn chỉnh, trọn vẹn về hình thức, có giá trị về nội dung, nghệ thuật và còn đảm bảo yêu cầu diễn xướng.
Thực hiện việc Bảo tồn phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể Ca trù Hà Nội năm 2023, Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội tổ chức cuộc thi sáng tác lời thơ mới cho các thể cách Hát nói trong Ca trù. Sau khi ban hành thể lệ cuộc thi tới đông đảo các tổ chức, cá nhân trên địa bàn Thành phố, Ban Tổ chức đã thu được 135 tác phẩm dự thi của các tác giả (gửi qua đường bưu điện, gửi trực tiếp hoặc qua thư điện tử). Hội đồng thẩm định đã tiến hành chấm chọn từng bài, sau đó họp phiên toàn thể xét tặng giải thưởng.
Ngày 24/12/2023, tại Bảo tàng Hà Nội, Sở Văn hóa và Thể thao tổ chức tổng kết và trao giải cuộc thi. PGS.TS Nguyễn Bình Định – Nguyên Viện trưởng Viện âm nhạc Quốc gia Việt Nam, Chủ tịch Hội đồng đánh giá cao việc tổ chức cuộc thi của Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội. Cuộc cuộc thi nhận được sự tham gia của tác giả ở nhiều lĩnh vực, ngành nghề ngành nghề khác nhau, có người làm ngân hàng, có người làm công nghệ thông tin, có người kinh doanh, có người làm công tác nghiên cứu, biểu diễn nghệ thuật… Có thể thấy, nhiều tác giả không hoạt động trong các lĩnh vực văn hóa nghệ thuật song lại dành sự quan tâm đặc biệt cho Hát nói.
Các tác phẩm dự giải, đa phần là các bài Hát nói đủ khổ, bên cạnh đó có một số bài Hát nói dôi khổ, không có bài nào thiếu khổ; có bài có Mưỡu đơn, Mưỡu kép, có một số bài có câu Gối hạc dôi phách bắc. Khá nhiều bài chưa đảm bảo về cách luật, như cách đặt câu, gieo vần.
Ngược lại, có không ít tác giả có những bài, hoặc chùm bài chất lượng: chuẩn chỉnh về thể thức, cách luật, ngôn từ trau chuốt, điển trọng, trang nhã, hàm súc, vận dụng khéo léo nhiều thủ pháp của thơ ca cổ điển, như đối ngẫu, tập cổ, dụng điển, v.v… hợp với cung đàn nhịp phách; nội dung biểu đạt phong phú, nhiều bài có tính triết lí, thể hiện ý vị nhân sinh khá sâu sắc…, cho thấy sự dụng công, sự điêu luyện của các tác giả. Một số tác phẩm cổ nhã, tiệm cận được với các tác phẩm Hát nói của tiền nhân. Đáng chú ý là các tác giả có các tác phẩm chất lượng tốt về cơ bản đều là các tác giả ở độ tuổi còn khá trẻ. Đây là tín hiệu đáng vui mừng.
Các tác phẩm đạt giải cao được Hội đồng cân nhắc, thảo luận kĩ dưới nhiều góc độ và đi tới sự đồng thuận.
Ban Tổ chức đã trao giải Nhất cho tác giả Phạm Văn Ánh (bút danh Trường Phong) với tác phẩm “Quang âm thấm thoắt” (bài thứ nhất).
Trao hai giải Nhì trao cho tác giả Lê Tiến Đạt (bút danh Châu Hải Đường) với tác phẩm “Cảm thu” và tác giả Nguyễn Quang Duy (bút danh Hy Nhân) với tác phẩm “Nhớ Thăng Long” (kỳ I).
Ba giải Ba trao cho tác giả Đoàn Vĩnh Thắng (bút danh Nguyệt Sinh) với tác phẩm “Dạ vũ độc chước”, tác giả Nguyễn Minh Dũng (bút danh Thanh Tâm) với tác phẩm “Gặp xuân”, tác giả Đàm Quang Minh với tác phẩm “Giọng ca trù vạn điểm”.
Ban Tổ chức trao 10 giải Khuyến khích cho các tác giả
Trao giấy khen và tặng thưởng cho 2 tác giả nhiều tuổi nhất là NNND Nguyễn Thị Khướu và NNND Ngô Văn Đảm;
NSND Trần Quốc Chiêm trao thưởng tác giả có nhiều tác phẩm tham gia chất lượng tốt cho tác giả Lê Tiến Đạt (bút danh Châu Hải Đường)
Ban tổ chức cũng khen thưởng 6 tác giả tích cực hưởng ứng cuộc thi.
Ngày sau khi trao giải, Ban tổ chức đã mời các đào nương, kép đàn, quan viên các Câu lạc bộ Ca trù thành phố Hà Nội biểu diễn các tiết mục đạt giải cao.
Các nghệ nhân CLB Ca trù Thái Hà biểu diễn các tác phẩm đạt giải
Hội đồng thẩm định đề nghị Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội nghiên cứu, tổ chức ghi âm, ghi hình các tác phẩm đạt giải cao, xuất bản, phổ biến trên các phương tiện thông tin đại chúng, tới các CLB Ca trù để các ca nương, kép đàn biểu diễn trong các cuộc hát Ca trù….