Sáng trong như ngọc một con người

Trong cuốn sách này, nhà thơ Tố Hữu (tức anh Lành), bạn cùng quê của anh Vịnh (Nguyễn Chí Thanh), cùng Vịnh đồng hành trên con đường cứu nước từ tuổi vị thành niên, nặng tình đồng chí lại đồng hương; bị thực dân Pháp bắt giam, hai anh nằm trong tù cùng nhớ “những xóm nhà tranh thấp”, “những chiều sương phủ bãi đồng”, khi đó anh Lành đã làm thơ tặng Vịnh: Gì sâu bằng những trưa thương nhớ/ Hiu quạnh bên trong một tiếng hò (Nhớ đồng – 1939).

Những ngày chiến tranh chống Mỹ cứu nước ác liệt nhất, anh Lành tiễn anh Nguyễn Chí Thanh vào chiến trường miền nam chỉ đạo quân dân ta đánh Mỹ: Ðưa tiễn anh đi mấy dặm đường…/Ðã hay đâu cũng say tiền tuyến/Mà vẫn bâng khuâng mộng chiến trường (Tiễn đưa – 1964).

Rồi đến một mùa hè oi bức năm 1967, anh Nguyễn Chí Thanh ra Hà Nội báo cáo tình hình với Trung ương, ít lâu sau anh ghé nhà chào tạm biệt bạn trước khi lên đường trở lại chiến trường. Nắm chặt tay nhau: “Thôi, mai tau đi nhé”. Thế mà định mệnh đã đánh thức nhà thơ dậy ngay trong đêm ấy, nghe tin cấp báo. Anh Lành lặng người đi thảng thốt: Anh Thanh ơi!/Anh mất thật rồi sao? Nhà thơ vào bệnh viện của quân đội luôn trong đêm để nhìn mặt bạn lần cuối: Ôi! sống như anh, sống trọn đời/Sáng trong như ngọc, một con Người (Một con người – 1967).

Các tác phẩm thơ, văn, nhạc in trong cuốn sách Non nước đời anh là tấm lòng của nhiều người thuộc lớp sau bày tỏ cùng Ðại tướng Nguyễn Chí Thanh. Nửa thế kỷ qua, không ít tên tuổi có bài trong cuốn sách đã lần lượt nối gót theo ông lên cõi vô cùng, như Văn Phác, Bảo Ðịnh Giang, Hoàng Cầm, An Thuyên… Họ vẫn cùng những người đang sống chung tay, mỗi người một nét, tạo nên bức phác thảo chân dung một nhà lãnh đạo bản lĩnh, một vị chỉ huy kiên cường, một tướng lĩnh có công giúp Ðảng và Nhà nước ta đưa quân đội từng bước tiến lên chính quy, hiện đại, một chính khách bình dị lúc ngồi trước bữa tiệc thịnh soạn bạn nước ngoài tiếp “quốc khách”, vẫn trăn trở nhớ và thèm món ăn làng quê: những con cá bạc má nhỏ kho mặn cùng mấy nhánh măng non trong cái trách đất, một vị tướng sẵn sàng xắn quần lội ruộng, thi cấy lúa với các chị nông dân, để từ đó cùng bà con nông thôn khơi nguồn “ngọn gió Ðại Phong”, một người con hiếu thảo, một người chồng, người cha, người anh thắm tình ruột thịt…, tóm lại một nhân cách Việt Nam tràn ngập nhân văn, hay nói như nhà thơ Ðỗ Trung Lai, “một Con Người viết hoa”.

Ðó là Ðại tướng Nguyễn Chí Thanh (1914 – 1967).

Các tác giả trong cuốn sách, mỗi người từ một góc nhìn, qua đôi điều cảm nhận, một mẩu hồi ức, một kỷ niệm, một giai điệu, chung sức làm ấm nồng lễ tưởng niệm 50 năm Ngày Ðại tướng ra đi, khiến cho dân tộc ta chịu tổn thất, “Chúng ta mất một con đại bàng trên trời cao, có tầm nhìn xa, trông rộng, lại thấy được cả những cái rất cụ thể trên mặt đất” (lời Thủ tướng Phạm Văn Ðồng, tháng 7-1967)…

Đại tướng Nguyễn Chí Thanh đi xa đến nay tròn nửa thế kỷ. Trong khoảng thời gian ấy, đất nước ta đã vượt lên mọi thách thức để đổi mới, phát triển, hội nhập. Nói như lời người con gái lớn của ông, chị Nguyễn Thanh Hà khi trả lời phỏng vấn báo chí: Cha tôi qua đời nhưng không mất và khi ông đã ở trong lòng mọi người thì có nghĩa ông không bao giờ chết.

Ðúng vậy, thưa chị Thanh Hà! Anh Thanh – Ðại tướng Nguyễn Chí Thanh vẫn sống mãi trong lòng chúng tôi.