“Người giữ màu dân tộc” là chủ đề Cuộc thi Trình diễn Di sản văn hóa phi vật thể năm 2023, được Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội giao Trung tâm Văn hóa Thành phố tổ chức, với mong muốn tiếp tục khơi dậy niềm tự hào về những giá trị văn hóa truyền thống đặc sắc của dân tộc và Thủ đô, tôn vinh các tổ chức, cá nhân đã, đang cống hiến cho công tác bảo tồn, kế thừa, phát huy bản sắc văn hóa Việt Nam trong thời kỳ hội nhập và phát triển.
Nhiều loại hình Di sản văn hóa phi vật thể của dân tộc và nghệ thuật truyền thống của Thủ đô như: Hát Chầu văn, hát Ca trù, hát Xẩm, hát Dô, Chèo tàu, hát Trống quân, múa Bài bông, múa Rối… được các đơn vị đăng ký tham gia Cuộc thi. Cuộc thi đã nhận được 44 video clip đến từ 35 đơn vị, cá nhân, câu lạc bộ văn hóa nghệ thuật cơ sở, đội văn nghệ của các quận, huyện, thị xã, các cộng tác viên Trung tâm Văn hóa, Thông tin và Thể thao quận, huyện, thị xã trên địa bàn Thành phố, tạo sức lan tỏa, truyền cảm hứng mạnh mẽ trong cộng đồng, đặc biệt là những người đang say mê gìn giữ và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc. Sau vòng Sơ khảo với hình thức chấm video clip, 16 đơn vị xuất sắc nhất được lựa chọn tham gia Chung khảo Cuộc thi.
Trình diễn Hát văn ‘Hát mừng Thăng Long – Hà Nội” – Câu lạc bộ Ca nhạc truyền thống UNESCO Hà Nội
Trình diễn hát Chầu văn “Cô Sáu Sơn Trang” – Câu lạc bộ Văn nghệ quần chúng phường Trung Văn (quận Nam Từ Liêm)
Trình diễn “Hát múa Bài bông” – Câu lạc bộ Ca trù Trúc Mai (quận Ba Đình)
Trình diễn hát Dô “Làn điệu chèo thuyền” – Trung tâm Văn hóa, Thông tin và Thể thao huyện Quốc Oai
Trình diễn hát Chèo “Hà Nội mùa xuân” – Câu lạc bộ Hát Chèo Trung Lập (xã Tri Trung, huyện Phú Xuyên)
Trình diễn hát Ca trù “Dồn Đại Thạch” – Câu lạc bộ Ca trù Hà Thành
Trình diễn hát Chèo tàu “Chúc Bà Chúa” – Câu lạc bộ Chèo tàu xã Tân Hội (huyện Đan Phượng)
Trình diễn hát Ca trù “Đệ nhất nam tử” – Câu lạc bộ Ca trù xã Thượng Mỗ (huyện Đan Phượng)
Trình diễn hát Chèo “Hương sen dâng Bác” – Câu lạc bộ Hát Chèo và Hát dân ca Trung tâm Văn hóa, Thông tin và Thể thao huyện Thanh Oai
Xem các đơn vị trình diễn Di sản văn hóa phi vật thể, khán giả như được trở về quá khứ, được sống lại không gian văn hóa truyền thống, khi các loại hình nghệ thuật truyền thống được làm tươi mới với sắc màu đương đại. Câu lạc bộ Hát văn và Chầu văn Hà Nội trình diễn tiết mục Hát văn “Hát mừng Hà Nội – Việt Nam”; Câu lạc bộ Văn nghệ quần chúng phường Trung Văn (quận Nam Từ Liêm) trình diễn tiết mục “Cô Sáu Sơn Trang” đem lại nhiều cung bậc cảm xúc vừa hiện thực gần gũi, vừa huyền diệu linh thiêng. Hát văn, Chầu văn có sức cuốn hút kỳ lạ làm say mê lòng người, bởi ở đó có sự kết hợp đặc sắc, hòa quyện giữa lời ca, âm nhạc, điệu múa, cùng không khí rộn ràng. Xưa kia Hát văn, Chầu văn biểu diễn chủ yếu trong các đền, phủ, nhưng theo thời gian, từ chốn linh thiêng Hát văn, Chầu văn đã, đang lan tỏa, hiện diện trong nhiều không gian hoạt động văn hóa nghệ thuật của cộng đồng.
Câu lạc bộ Múa Bài bông Phú Nhiêu (xã Quang Trung, huyện Phú Xuyên) trình diễn tiết mục “Múa Bài bông”, loại hình dân ca, dân vũ độc đáo trong Di sản văn hóa phi vật thể với giai điệu khoan thai, thể hiện không khí vui tươi, trang phục người múa sắc màu, đồng điệu, đẹp, để lại ấn tượng với người xem.
Câu lạc bộ Nghệ thuật truyền thống Thanh Xuân trình diễn tiết mục hát Xẩm “Tự hào Thăng Long Hà Nội” – loại hình văn hóa, văn nghệ dân gian đặc trưng nhất, có âm nhạc riêng biệt, lối hát kể chuyện tự sự, mang tính tự nhiên như kể một câu chuyện. Phần trình diễn có sự tham gia của rất nhiều các em thiếu nhi, mang đến cho Cuộc thi sự tươi mới. Mở đầu là câu ca ca ngợi phẩm chất thanh lịch trong cách ứng xử của người dân kinh đô, khiến người xem vừa tự hào, vừa xúc động:
Chẳng thơm cũng thể hoa nhài
Dẫu không thanh lịch cũng người Tràng An
Câu lạc bộ Chèo tàu xã Tân Hội (huyện Đan Phượng) trình diễn tiết mục “Chúc Bà Chúa”. Chữ “tàu” có ý nghĩa hết sức đơn giản, nó chỉ những chiếc thuyền, những chiếc tàu thủy. Và điệu hát Chèo tàu là hát chèo thuyền chở quân đi đánh giặc. Đặc biệt, nghi lễ hát này được tổ chức ở trên cạn, với các làn điệu đối đáp, đem lại sự mới lạ cho khán giả.
Câu lạc bộ Hát Chèo Trung Lập, xã Tri Trung, huyện Phú Xuyên trình diễn tiết mục “Hà Nội mùa xuân” với giọng Chèo trong trẻo của các cô gái mời gọi bà con đi xem hát Chèo thật rộn ràng, náo nhiệt. Trang phục, điệu múa, lời ca, thần thái của các hội viên Câu lạc bộ Hát Chèo Trung Lập như mang cả “mùa xuân” Hà Nội lên sân khấu trình diễn Di sản văn hóa phi vật thể.
Câu lạc bộ Tuồng Ngự Câu, xã An Thượng, huyện Hoài Đức trình diễn Trích đoạn Tuồng lịch sử “Lửa Thiên Trường”. Bằng cách hóa thân vào nhân vật một cách xuất sắc, các hội viên Câu lạc bộ Tuồng Ngự Câu đã kể cho khán giả câu chuyện về Thoát Hoan – con trai Hốt Tất Liệt tìm đủ mọi cách và thủ đoạn hòng mua chuộc, dụ dỗ tướng tài Trần Bình Trọng nhưng đều thuất bại. Ông chỉ vào mặt Thoát Hoan nói rằng: “Ta thà làm quỷ nước Nam còn hơn là vương đất Bắc”… Khí tiết và cái chết của Trần Bình Trọng đã thổi thêm ngọn lửa căm thù vào toàn thể quân, dân Đại Việt thời Trần, góp phần làm nên chiến thắng quân Nguyên Mông…
16 tiết mục mà các đơn vị tham dự Cuộc thi Trình diễn Di sản văn hóa phi vật thể “Người giữ màu dân tộc” Hà Nội – 2023 được đánh giá là đa dạng về thể loại; đa dạng về phong cách trình diễn; đa dạng về lứa tuổi, khi xuất hiện trên sân khấu cả nghệ nhân hơn 80 tuổi cho đến những cháu nhỏ mới học tiểu học; xuất hiện dàn nhạc truyền thống do người khiếm thị thể hiện đầy nhiệt huyết, đam mê… Cho thấy “Người giữ màu dân tộc” mà ở đó các nghệ nhân, diễn viên, nhạc công đang miệt mài gìn giữ, trao truyền thực sự như một “dòng chảy” chưa bao giờ ngưng nghỉ trong đời sống văn hóa của dân tộc nói chung, Thủ đô Hà Nội nói riêng.
1 giải A, 5 giải B, 10 giải C, 10 giải Khuyến khích và 10 giải Khuyến khích chuyên đề: Giải cống hiến nghệ nhân cao tuổi, giải cống hiến dàn nhạc khiếm thị, giải ấn tượng, giải chương trình đầu tư công phu, giải thành viên trẻ, giải hát Ca trù triển vọng, giải phong trào… được trao trong Cuộc thi đã ghi nhận sự nỗ lực, đóng góp công sức của các đơn vị, làm nên thành công chung cho Cuộc thi.
Thảo Nhi